Od drugiej połowy IV w. rozpoczęły się najazdy ludów barbarzyńskich. Byli to azjatyccy koczownicy – Hunowie IV – V w., Awarowie VI – VII, Bułgarzy VII w., bądź też plemiona słowiańskie oraz germańskie. Wśród tych ostatnich najważniejsze grupy najeźdźców tworzyli wówczas – Wizygoci, Ostrogoci, Wandalowie, Frankowie i Longobardowie.
W okresie wczesnego średniowiecza rozpadła się starożytna jedność obszaru śródziemnomorskiego. Na tereny Cesarstwa Zachodniego najechały różnorodne plemiona germańskie i na zajętych obszarach utworzyły swoje królestwa. Z drugiej strony Cesarstwo na Wschodzie odparło najazdy barbarzyńców: Germanów w IV i V w., Słowian oraz koczowniczych Bułgarów w VI i VII wieku. Przetrwało jako cesarstwo Bizantyjskie.
W toku inwazji Germanów na ziemie Cesarstwa Zachodniego, w V i VI wieku na terenie Półwyspu Iberyjskiego, swoje królestwa utworzyli – Wizygoci oraz Swebowie. Natomiast na Półwyspie Apenińskim w pierwszej kolejności osiedlili się Ostrogoci, a kolejno Longobardowie. Wyspy Brytyjskie zajęli Anglowie, Jutowie oraz Sasi. Na obszarze Galii swoje królestwo utworzyli Frankowie, to wydarzenie miało największe znaczenie dla dalszych dziejów Europy.
Obszar Europy Środkowej i Wschodniej we wczesnym średniowieczu zasiedliły liczne plemiona słowiańskie. Na ich ziemie najechali wcześniej wspomniani koczownicy azjatyccy – Bułgarzy i Awarowie w VI i VII wieku oraz Węgrzy w IX wieku. Od VII w. rozpoczęły się procesy łączenia plemion słowiańskich w związki i wyodrębnienia się władzy książęcej.
W VII i VIII na Europe spadła fala inwazji muzułmańskich. W roku 711 najechali Półwysep Iberyjski niszcząc przy tym powstałe wcześniej królestwa Wizygotów oraz Swebów. Ich ekspansji na obszarach europejskich kres położył majordom Franków – Karol Młot, po wygranej bitwie w roku 732 pod Poitiers.
W drugiej połowie IX w. – na wyniszczone podziałami Państwo Franków, swoje najazdy rozpoczęli Wikingowie. W pierwszej fazie ich najazdy miały charakter przede wszystkim łupieżczy. Jednak z czasem zaczęli się osiedlać, przejmując z czasem miejscową kulturę oraz język.
Natomiast w IX w. inne grupy Wikingów najeżdżały obszary zasiedlone przez Słowian wschodnich. Wodzowie najeźdźców zaczęli osiadać w grodach słowiańskich. Taki proces miał miejsce m.in. w Nowogrodzie oraz Kijowie, gdzie zapoczątkowali dynastie książęcą Rusi Kijowskiej – Rurykowiczów.
Pod koniec IX wieku Europie z kolei zagrozili Węgrzy. Stanowili oni kolejną grupę koczowników ze wschodu. W toku swoich najazdów rozbili Państwo Wielkomorawskie, poza tym najechali również Włochy oraz Niemcy. Po przegranej dla Węgrów bitwie na Lechowym Polu w roku 955, z siłami króla niemieckiego Ottona I, osiedlili się na stałe w Panonii – zorganizowali własne państwo.