Okres Oświecenia charakteryzował się szeregiem przemian zarówno społecznych, religijnych, jak i intelektualnych. Była to epoka, podczas której doszło do rozwoju wielu nowych pomysłów oraz idei, opartych na szeroko rozumianym ludzkim rozumie.
Przedstawiciele Oświecenia w Anglii
Sir Isaac Newton (1643-1727) był jednym z ojców Oświecenia w Anglii. Wsławił się on wieloma przełomowymi dokonaniami w różnych dziedzinach nauki, takich jak fizyka, matematyka czy astronomia. W swojej pracy „Philosophiae naturalis principia mathematica” z 1687 roku sformułował słynne trzy zasady dynamiki. Kolejnymi jego dokonaniami z zakresu fizyki były sformułowanie prawa powszechnego ciążenia oraz opracowanie korpuskularnej teorii budowy światła. Oprócz tego w zakresie matematyki między innymi opracował tak zwaną metodę stycznych, którą stosuje się przy rozwiązywaniu równań.
Oprócz Newtona kolejnym wybitnym przedstawicielem angielskiego Oświecenia był John Locke (1632-1704). Był on twórcą teorii liberalizmu. Twierdził, że najwyższym dobrem w każdym społeczeństwie jest wolność jednostki, a państwo powinno powinno w jak najmniejszym stopniu ingerować w życie społeczne. Wniósł on też swój wkład w teorię umowy społecznej. Według niego każdy człowiek jeszcze przed wejściem w skład społeczeństwa ma pewien zestaw naturalnych praw do życia, wolności oraz własności. Teoria ta służyła temu, by wyjąć własność spod ingerencji państwa. Locke zaznaczał przy tym, że wszyscy ludzie wiążąc się umową społeczną i wybierając spośród siebie władzę, nie zrzekają się swoich naturalnych praw. W związku z tym wszyscy ludzie są równi wobec prawa i przysługuje im wolność działalności gospodarczej, kulturalnej oraz politycznej. Również w kwestii religii państwo powinno zostać neutralne. W związku z powyższym państwo powinno służyć ochronie podstawowych praw, stąd często określa się państwo jako „stróża nocnego”. Doktryna Locke'a bardzo silnie oddziaływała praktycznie na całym świecie. Dała ona podstawę do rewolucji angielskiej z 1688 roku oraz o wiele późniejszej amerykańskiej Deklaracji Niepodległości.
Przedstawiciele Oświecenia we Francji
François Marie Arouet (1694-1778) znany jako Voltaire był wybitnym przedstawicielem francuskiego Oświecenia. Najbardziej wsławił się on swoim „Traktatem o tolerancji” z 1767 roku. Oprócz rozważań filozoficznych, Voltaire wykazał się też na gruncie zarówno dramatopisarstwa oraz historii, którą, według niego, powinno się rozumieć jako dzieje rozwoju cywilizacji.
Oprócz Voltaire równie ważną postacią był Jean-Jacques Rousseau (1712-1778). Rozwinął on koncepcję umowy społecznej w swoim dziele „Umowa społeczna” z 1762 roku. Jego koncepcja różniła się o tyle, że, w przeciwieństwie do Locke'a, zanegował on istnienie zracjonalizowanych norm prawa naturalnego. W swojej pracy Rousseau opisał model doskonałego społeczeństwa, które powinno żyć w małym państwie rządzonym demokratycznie. Obywatele tegoż państwa powinni razem współpracować i z własnej woli przestrzegać prawnego porządku. W tym przypadku mamy do czynienia z tym, że połączona na zasadzie równości wola jednostek tworzy coś w rodzaju woli powszechnej, która dążąc do powszechnego dobra gwarantuje pełną wolność jednostki.
Równie ważnym przedstawicielem tej epoki był Charles Louis de Montesquie (1689-1755) zwany Monteskiuszem, którego uważa się za ojca socjologii. Rozważał on zagadnienie wolności w społeczeństwie i to, jakie prawa mogą zagwarantować obywatelom jej zachowanie. Monteskiusz twierdził, że rozwojem społeczeństw rządzą pewnie prawidłowości, takie, jak warunki geograficzne, model życia społeczeństwa, panująca religia, warunki ekonomiczne. Wyróżnił on też trzy rodzaje ustrojów politycznych:
a) republikę – suwerenność ludu;
b) monarchię – rządy jednostki zgodne z prawem;
c) despocję – rządy jednostki bez praw;
W pracy „O duchu praw” Monteskiusz opisał zasadę trójpodziału władzy i jej wzajemnej równowagi, w myśl której władza powinna dzielić się na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Taki podział miał zapobiec pojawieniu się władzy despotycznej, gdyż każdy z tych trzech elementów ma się wzajemnie kontrolować.
Przedstawiciele Oświecenia w Rzeczpospolitej
Do ważniejszych przedstawicieli polskiego Oświecenia zaliczyć możemy między innymi jezuitę Franciszka Bohomolca (1720-1784), który był wybitnym nauczycielem, publicystą oraz tłumaczem.
Kolejną ważną postacią był kanonik katedralny Hugo Kołłątaj (1750-1812). Miał on bardzo duży wkład w powstanie Komisji Edukacji Narodowej powstałej 14 października 1773 roku. Warto też wspomnieć, iż Kołłątaj miał też wkład w powstanie Konstytucji 3 maja i był przedstawicielem stronnictwa patriotycznego na Sejmie Czteroletnim.
Duży wkład w rozwój polskiego Oświecenia miał również Ignacy Krasicki (1735-1801), którego uznaje się za najwybitniejszego twórcę tamtych czasów. Do jego najsłynniejszych dzieł należą, między innymi: „Bajki i przypowieści”, „Satyry”, „Hymn do miłości ojczyzny” oraz wiele innych.
Oprócz powyższych duży wkład w rozwój kultury Oświecenia miał ostatni król Polski – Stanisław August Poniatowski (1732-1798). To za jego rządów uchwalono Konstytucję 3 maja w 1791 roku.
Jeśli chodzi o polską naukę tamtych czasów, to nie sposób nie wspomnieć o braciach Janie (1756-1830) i Jędrzeju (1768-1838) Śniadeckich. Pierwszy z nich był wybitnym astronomem, matematykiem i geografem, natomiast drugi z nich odznaczył się w dziedzinie biologii i medycyny.