W czasach Oświecenia jedną z najczęściej dyskutowanych idei była idea wolności. O tym, jak bardzo był to ważny problem świadczy fakt, że zarówno we francuskiej Deklaracji Praw, jak i amerykańskiej Deklaracji niepodległości, wolność została uznana za jedno z podstawowych praw człowieka. Jej definicja, zakres, pojmowanie i ochrona były tematem wielu sporów pomiędzy uczonymi i filozofami tamtej epoki.
Na temat koncepcji wolności wypowiedział się w swoim dziele „O duchu praw” z 1748 roku Charles Louis de Montesquie (1689-1755) zwany Monteskiuszem, jeden z najwybitniejszych myślicieli i filozofów swojej epoki. Rozważał on zagadnienie wolności w społeczeństwie i to, jakie prawa mogą zagwarantować obywatelom jej zachowanie.
Monteskiusz twierdził, że rozwojem społeczeństw rządzą pewnie prawidłowości, takie, jak warunki geograficzne, model życia społeczeństwa, panująca religia, warunki ekonomiczne. Wyróżnił on też trzy rodzaje ustrojów politycznych:
a) republikę – suwerenność ludu;
b) monarchię – rządy jednostki zgodne z prawem;
c) despocję – rządy jednostki bez praw;
W pracy „O duchu praw” Monteskiusz opisał zasadę trójpodziału władzy i jej wzajemnej równowagi, w myśl której władza powinna dzielić się na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Taki podział miał zapobiec pojawieniu się władzy despotycznej, gdyż każdy z tych trzech elementów ma się wzajemnie kontrolować.
| Władza wykonawcza | zajmuje się wprowadzeniem w życie i realizacją prawa ustanowionego przez władzę ustawodawczą |
|
Trójpodział władzy według Monteskiusza |
|
| Władza ustawodawcza | stanowi ją parlament za pomocą uchwał tworzących prawo |
| Władza sądownicza | sprawowana przez sądy i trybunały |
Monteskiuszowska zasada trójpodziała bardzo wpłynęła na dalszą ewolucję ustrojów politycznych. Większość późniejszych zmian i reform politycznych, zarówno w państwach nowo powstałych, jak i już istniejących, odnosiła się w mniejszym lub większym stopniu do tego właśnie podziału. Dlatego można też stwierdzić, że to Monteskiusz stworzył podstawy nowoczesnego podziału władzy w państwie.