Król Francji Filip IV Piękny (1285 – 1314) podczas swoich rządów prowadził wojnę z miastami Flandrii. W tym celu potrzebował ogromnych zasobów finansowych. W efekcie podwyższał podatki, psuł monetę oraz próbował przerzucić cześć kosztów wojny na duchowieństwo. Ta ostatnia kwestia doprowadziła do konfliktu władcy francuskiego z ówczesnym papieżem Bonifacym VIII.
Rezultatem tego sporu, między królem i biskupem Rzymu, było przeniesienie dworu następnych papieży do Awinionu – okres ten nazwano Niewolą Awiniońską. Miasto i wzniesiony tam zamek, stały się rezydencją papieską na blisko 70 lat. Za sprawą kolejnych papieży, uformował się tam sprawny i niezależny ośrodek władzy.
Schizma Zachodnia – Przebieg
Do poważnego kryzysu doszło w chwili, gdy rezydujący w Awinionie papież Grzegorz XI postanowił, przy wsparciu ówczesnego cesarza Karola IV, powrócić do Rzymu. Po jego śmierci, w roku 1378 kardynałowie wybrali na nowego papieża Urbana VI. Jednak w krótkim czasie nowy papież nie tylko zraził do swojej osoby większość elektorów, ale stało się również jasne, że nie wpłynie na poprawę stosunków wewnątrz rozbitego kościoła.
W tej sytuacji kardynałowie obwołali papieżem francuza, który przyjął imię – Klemensa VII. Jednak wybrany wcześniej nowy biskup Rzymu nie zamierzał rezygnować z tronu papieskiego. W skutek tego doszło do otwartej walki między dwoma papieżami – schizma stała się faktem. Klemens – utraciwszy początkową przewagę, został zmuszony do wycofania się do Awinionu. W efekcie spór z obszaru Włoch przeniósł się na forum międzynarodowe.
Śmierć papieży – rezydujących w Rzymie oraz Awinionie, nie zakończył schizmy. Na ich miejsce wybrano kolejno Bonifacego IX oraz Benedykta XIII. Cała sytuacja doprowadziła do spadku popularności całego papiestwa. We Francji na przykład nie uznawano żadnego z nowo wybranych papieży. Coraz częściej pojawiały się głosy domagające się zwołania soboru powszechnego, który zakończyłby panujący w Kościele chaos.
Jednak zanim doszło do zwołania właściwego soboru, jego przyszli uczestnicy uznali, że zapoczątkowanie zmian w Kościele powinni rozpocząć od „detronizacji” dwóch papieży. W efekcie wybrali oni ich następcą – Aleksandra V. Działania, które miały zakończyć schizme, przyczyniły się jednak tylko do jej pogłębienia. Żaden bowiem z papieży nie zamierzał ustępować, co w praktyce oznaczało, że naczelną władzę w Kościele od tej pory będzie sprawowało aż trzech papieży.
Schizma Zachodnia – Sobór w Konstancji
O zakończeniu schizmy zadecydował obradujący, w latach 1414 – 1418, sobór w Konstancji. Uczestniczyli w nim – obok biskupów, również przedstawiciele uniwersyteccy, a także świeckie delegacje królestw europejskich. W celu zneutralizowania wpływów włoskich, zamiast indywidualnego głosowania, wprowadzono głosowanie grupami narodowościowymi.
W pierwszej kolejności zażądano ustąpienia wszystkich trzech ówcześnie rezydujących papieży. Bez pomocy ze strony swoich stronników, skapitulowali papieże Jan XXIII oraz Grzegorz XII. Jedynym z trzech, który stawiał jeszcze opór, był papież Awinioński – Benedykt XIII. Ostatecznie ósmego listopada w roku 1417 zebrane konklawe wybrało na nowego i jedynego papieża Marcina V. Tym samym kwestia schizmy zachodniej została zażegnana.