Po śmierci cesarza Ottona II w roku 983, jego syn i następca miał wówczas zaledwie trzy lata. Pomimo, że już w roku 983 Otton III został koronowany na króla Niemiec, był zbyt młody aby rządzić cesarstwem po śmierci ojca. Po długoletnim okresie regencji, osobiste rządy objął w roku 995.
Wychowany w kulcie imperium rzymskiego i cesarstwa stworzonego przez Ottona I – kontynuował tradycje rzymskie. W swoich ambicjach, Otton III planował zbudowanie imperium uniwersalnego, w skład którego wchodziłoby również Cesarstwo Wschodnie. Cesarstwo uniwersalne miałoby składać się z czterech części – Galii, Italii, Germanii oraz Sclavinii. Wszystkie te obszary miałyby posiadać równe prawa, a główny ośrodek dyspozycyjny znajdowałby się we Włoszech.
W imperium uniwersalnym Ottona III do kompetencji cesarza należałaby zwierzchność w sprawach świeckich jak i duchowych. Osoba samego papieża miałaby pełnić role pomocniczą w drugiej z wymienionych wyżej dziedzin.
Otton w celu realizacji swojego planu, starał się uzależnić od siebie papiestwo. W roku 995 po wyprawie na Rzym, a następnie po pokonaniu Krescencjuszów, obsadził na tronie papieskim Grzegorza V (wcześniej Brunona – kuzyna Ottona III). Poplecznik cesarza został jednak jeszcze w tym samym roku wygnany ze Stolicy Apostolskiej. Otton po raz kolejny wyprawił się zwycięsko na Rzym w roku 998 – Grzegorz V odzyskał władzę. Po jego śmierci nowym papieżem został jeden z najbliższych współpracowników cesarza – Gerbert z Aurillac ( Sylwester II).
Do swojego planu Otton III próbował również zjednać sobie najwyższe ówczesne duchowne autorytety m.in. Świętego Nila, Świętego Romualda oraz Świętego Wojciecha. Podczas zjazdu Gnieźnieńskiego w roku 1000, zjednał sobie władcę polskiego. W ramach koncepcji stworzenia przez Ottona imperium uniwersalnego, Bolesławowi Chrobremu przyznano rolę władcy Słowiańszczyzny.
Działania cesarskie spotkały się z opozycją zarówno w Niemczech jak i we Włoszech. Rzesza czuła się w całej sytuacji hierarchicznie zepchnięta w dół, co powodowało rosnące niezadowolenie opozycji. Z drugiej strony we Włoszech wybuchło ostatecznie powstanie antyniemieckie. Ottonowi udało się jeszcze odzyskać Rzym, jednak zmarł już w styczniu 1002 r. – prawdopodobnie został otruty.
Wraz ze śmiercią Ottona III umarła również jego koncepcja imperium uniwersalnego. Nowym władcom Niemiec został Henryk II, który zerwał z polityką swojego poprzednika – pokojowego współżycia ze Słowianami. Rozpoczął przy tym militarną ekspansje w kierunku wschodnim.