Jedną z najbardziej znanych i popularnych legend o początkach państwa polskiego jest historia o trzech braciach – Lechu, Czechu oraz Rusie. Wszyscy oni mieli podjąć wędrówkę w celu znalezienia ziemi, na której mogli by się osiedlić.
W takcie podróży mieli zatrzymać się pod dębem, na którym orzeł wił właśnie swoje gniazdo. Wówczas pierwszy z braci zdecydował się pozostać na tych obszarach, na których zamierzał założyć swoje państwo.
Swoją stolice Lech miał nazwać na początku, od gniazda – Gniezdem, przekształconą następnie na Gniezno. Przyjął również wizerunek orła jako swój znak królewski. Dwóch pozostałych braci ruszyła dalej. Czech w kierunku południowym – gdzie powstały Cechy, a Rus udał się na wschód – gdzie powstał Wielka Ruś.
Kolejna legenda miała dotyczyć jednego z późniejszych następców Lecha – Popiela. Ten ostatni miał być okrutnym władcą Polan, który wiecznie obawiał się o utratę swojego tronu. Aby zapewnić sobie bezpieczne panowanie zaprosił na ucztę wszystkie osoby, które uważał za zagrożenie. Z pomocą swojej żony do wina została dodana trucizna, w skutek której żaden z biesiadników nie przeżył.
Nie uchroniło to jednak bezwzględnego władcy Popiela. Za śmierć niewinnych osób miał on zostać zjedzony przez myszy. Popiel próbował schronić się przed nimi na wieży nad jeziorem Gopłem. Nie przyniosła mu ona jednak bezpiecznego schronienia. Odnaleziony przez myszy został przez nie zjedzony.
Z osobą Popiela jest związana jeszcze jedna legendarna postać, protoplasta dynastii Piastów – Piast Kołodziej, występujący również jako Piast Oracz. Miał on być ojcem Siemowita oraz mężem Rzepichy.
W czasie postrzyżyn swojego syna, Piast miał gościć tajemnicze osoby, wypędzone wcześniej właśnie z dworu Popiela. W czasie dość ubogiej uczty, miało dojść do cudownego rozmnożenia jadła. Ostatecznie na ucztę zaproszono również okrutnego Popiela.
Nieznajomi postrzygli syna Piasta i nadali mu imię Siemowit. Gdy Siemowit dorósł, wypędził Popiela i został księciem. Siemowit znany jest jedynie z kroniki Galla Anonima, większość jednak badaczy uznaje go za postać autentyczną, w odróżnieniu do jego rodziców.