W romantyzmie odrzucono oświeceniowe koncepcje o znaczeniu społeczeństwa i innych zbiorowości w życiu człowieka. Romantycy kładli nacisk na indywidualizm i subiektywizm w wyrażaniu siebie. Romantyczni twórcy i myśliciele poszukiwali inspiracji na łonie natury, krytykując jednocześnie zepsucie cywilizacji stworzonej przez człowieka. Indywidualizm romantyczny często wiązał się z buntem przeciwko powszechnie przyjętym normom i regułom. Romantycy uważali, że głębokie prawdy o świecie można znaleźć w tym, co jednostkowe i subiektywne. Portret romantycznego indywidualisty przedstawia Juliusz Słowacki w swoim dramacie pod tytułem „Kordian”.
Droga do dojrzałości romantycznego indywidualisty w „Kordianie” Juliusza Słowackiego
Zanim Kordian, tytułowy bohater dramatu Słowackiego, stał się patriotycznym spiskowcem i bojownikiem o wolność ojczyzny, przeżył wiele trudnych doświadczeń i rozczarowań. Jako nastolatek spędzał wiele czasu z Grzegorzem, starym sługą, który opowiadał mu bajki. Grzegorz zachęcał Kordiana do wytrwałości w nauce i próbował obudzić w nim uczucia patriotyczne. Sam był kiedyś żołnierzem walczącym w dalekich krajach i odczuwał wtedy wielką tęsknotą za rodzinnymi stronami. Opowiadał więc chłopakowi o patriotach zesłanych na Sybir, którzy ponosili straszną śmierć z dala od domu. Kordian przeżywał wtedy rozterki miłosne, dlatego opowieści Grzegorza nie robiły na nim wrażenia. Chłopak był nieszczęśliwie zakochany w Laurze, kobiecie od siebie starszej, która nie wiązała z tą znajomością przyszłości. Przeżywszy zawód miłosny, Kordian udał się za granicę. Tam poznał Wiolettę, która stała się jego kolejną sympatią. Niestety, była to kobieta interesowna i chciwa, więc Kordian szybko rozczarował się nią i kobietami w ogóle. Wielkim przeżyciem dla chłopaka była audiencja u papieża, która przyniosła jednak kolejne rozczarowanie. Głowa Kościoła nie stanęła po stronie zmagających się z zaborcą Polaków. Papieżowi bardziej zależało na utrzymywaniu dobrych relacji z carem Rosji i zabezpieczaniu interesów Kościoła na ziemiach polskich. Kordian prosi papieża o choćby jedną łzę, ale spotyka się z całkowitym niezrozumieniem. Rozczarowany chłopak wspina się na szczyt góry Mont Blanc, gdzie przechodzi duchową przemianę. Postanawia zaangażować się bez reszty w walkę narodowowyzwoleńczą.
Droga do dojrzałości romantycznego indywidualisty w „Dziadach części III”
Konrad z dramatu Mickiewicza jest najsłynniejszym romantycznym indywidualistą w literaturze polskiej. Kiedy zostaje więźniem carskiego aresztu, porzuca tożsamość zawiedzionego kochanka i poświęca się walce o wolność ojczyzny. Bohaterowi pomagają w tym siły niebieskie, które otaczają go modlitwą i opieką. Najważniejszą wartością w życiu Konrada jest wolność, dlatego za wszelką cenę chce uratować zniewoloną ojczyznę. Rzuca wyzwanie samemu Bogu, żądając od niego władzy nad ludzkimi duszami. W życiu Konrada droga do dojrzałości wiedzie przez pokorę i uświadomienie sobie, że człowiek nie może rządzić innymi na sposób boski.