Bohaterowie romantyczni różnili się od postaci wykreowanych przez pisarzy epoki oświecenia. Romantycy inspirowali się średniowieczem, z którego zaczerpnęli motyw walczącego o wolność rycerza lub żołnierza. Wielu bohaterów romantycznych to spiskowcy lub konspiratorzy, którzy bezkompromisowo walczą o dobro ojczyzny, całkowicie poświęcając się sprawie narodowej. W licznych utworach pojawia się także motyw nieszczęśliwego kochanka, zrozpaczonego z powodu odrzucenia. Romantyczni bohaterowie często kochają wbrew światu i konwenansom społecznym, pogardzają wolą większości. Są samotni, wyobcowani i niezrozumiani przez społeczeństwo, w którym żyją. Romantyzm wprowadził do literatury kult młodości i witalności. Młodzi ludzie byli przeciwstawiani poprzedniemu pokoleniu, wiernemu ideałom oświecenia. Epopeja „Pan Tadeusz” zawiera całą galerię interesujących postaci literackich.
Motyw przemiany bohatera w „Panu Tadeuszu”
Postacią, która przechodzi duchową przemianę, jest Jacek Soplica, ojciec tytułowego bohatera. Jacek przeżył w młodości nieszczęśliwą miłość. Zakochał się ze wzajemnością w córce Stolnika Horeszki, Ewie, ale nie mógł jej poślubić, ponieważ był ubogim szlachcicem. Ewa natomiast pochodziła z rodu magnackiego, w którego posiadaniu był zamek. Bohater stopniowo pogrążał się w żałobie i rozpaczy – ożenił się z ubogą dziewczyną, której nie kochał, popadł w pijaństwo, co doprowadziło jego żonę do śmierci z żalu. Kiedy Rosjanie napadli na posiadłość Horeszki, rozgoryczony Jacek postanowił wykorzystać okazję i zastrzelił Stolnika. Został uznany za zdrajcę, przyjaciele zaczęli się od niego odsuwać. Postanowił więc uciec z kraju i zaciągnąć się do wojska. Brał udział w wielu bitwach, aż w końcu zdecydował się na wstąpienie do zakonu i rozpoczął działalność emisariusza. Jako ksiądz Robak podróżował poza Litwę, skąd przywoził cenne informacje. Podburzał szlachciców i namawiał ich do walki przeciw zaborcom. Marzył o wyzwoleniu Litwy i odzyskaniu przez Rzeczpospolitą niepodległości. Temu celowi podporządkował całe swoje życie. Ksiądz Robak nigdy nie wyznał Tadeuszowi, że jest jego ojcem. Milczenie traktował jako pokutę za popełnione grzechy. Umarł pogodzony z Bogiem i swoimi przeciwnikami. Przemiana awanturnika Jacka Soplicy w mądrego i szczerego patriotę jest spektakularna i poruszająca.
Motyw przemiany bohatera na przykładzie życiorysu świętego Franciszka z Asyżu
Św. Franciszek urodził się w bogatej rodzinie kupieckiej. W młodości prowadził światowe i wystawne życie, brał udział w ucztach i zabawach. Zaciągnął się do wojska i został rycerzem. Przeżył nawet uwięzienie i ciężką chorobę. Pod wpływem tych trudnych doświadczeń nawrócił się i zaczął rozdawać majątek ubogim. Głosił wartość ubóstwa, radości i miłości bliźniego. Zdecydował się prowadzenie ascetycznego, ubogiego życia. Franciszek jest jednym z najsłynniejszych świętych katolickich.