Romantycy uważali, że prawdziwa sztuka musi wypływać z natchnienia i być wyrazem subiektywnych przeżyć i poglądów twórcy. Odrzucali więc klasycystyczne wzorce uprawiania literatury, które uważali za zbyt ograniczające. Romantyczni poeci wprowadzili do kanonu literackiego nowy typ bohatera. W sylwetkach bohaterów romantycznych często można dostrzec wątki autobiograficzne, np. nawiązania do życiorysu twórcy lub jego osobistych poglądów. Najważniejsze cechy bohaterów romantycznych to indywidualizm polegający na odrzuceniu światopoglądu większości oraz bunt przeciwko światu i społecznym konwenansom. Romantyczni poeci opiewali w swoich dziełach młodość, która symbolizowała nowy porządek społeczny i sprzeciw wobec starego ładu oświeceniowego. Niezwykle ważną rolę w życiu bohaterów romantycznych ogrywała miłość, zwykle nieszczęśliwa. Ważnym motywem romantycznym jest przemiana niespełnionego kochanka w żarliwego patriotę, który poświęca się bez reszty sprawie narodowej.
Czy szlachetnymi uczynkami można odkupić ciężką winę? Motyw winy w „Panu Tadeuszu”
Bohaterem romantycznym, który przechodzi wielką duchową przemianę, jest Jacek Soplica. Historię Jacka poznajemy z opowieści klucznika Gerwazego, który opowiada Hrabiemu Horeszce dzieje jego rodu. Soplica był częstym gościem w zamku Stolnika Horeszki, który organizował liczne narady, sejmiki i spotkania szlacheckie. Jacek był sprawnym organizatorem, zaangażowanym politycznie, dlatego Stolnik chętnie z nim współpracował. W zamku mieszkała córka Horeszki, Ewa, w której Jacek zakochał się ze wzajemnością. Horeszko nie zgodził się na ich ślub, ponieważ rodzina Sopliców była znacznie biedniejsza. Kiedy zamek został zaatakowany przez Rosjan, Jacek postanowił się zemścić na Stolniku i zastrzelił go. Został uznany za zdrajcę i uciekł z kraju. Żeby odkupić swoje winy, wstąpił do zakonu bernardynów i przyjął nazwisko Robak. Od tego momentu całkowicie poświęcił się działalności patriotycznej. Został tajnym emisariuszem i przygotowywał powstanie na Litwie, które miało ułatwić Napoleonowi zwycięstwo nad Rosją. W czasie bitwy z Moskalami Jacek ratuje życie Hrabiemu, zasłaniając go własnym ciałem. Umiera z powodu odniesionych ran, a po śmierci zostaje oficjalnie zrehabilitowany i odznaczony przez Napoleona. Ksiądz Robak jest w utworze wzorem moralności chrześcijańskiej i patriotyzmu. Oddaje życie za ojczyznę i za swoich bliźnich, których ofiarnie broni.
Motyw winy w „Potopie” Henryka Sienkiewicza
Główny bohater powieści, Andrzej Kmicic, zostaje uznany za zdrajcę i mordercę, ponieważ razem ze swoją bandą pustoszy wioskę, zabijając mieszkańców. W dobrej wierze przysięga wierność Januszowi Radziwiłłowi, który kolaboruje ze Szwedami. Kiedy Kmicic dowiaduje się o zdradzie Radziwiłła, postanawia oczyścić swoje dobre imię. Przyjmuje nazwisko Babinicz i bierze udział w wielu potyczkach ze Szwedami. Wsławia się niezwykłym męstwem i odwagą na polu walki. Zostaje oficjalnie oczyszczony z zarzutu zdrady i uznany za bohatera narodowego.