Romantyzm przedefiniował dotychczasowe myślenie o literaturze i roli twórcy. Romantycy nie zgadzali się na ograniczanie ich wolności twórczej. Odrzucali się klasycystyczne normy tworzenia dzieł literackich. Najważniejszą wartością dla romantyków była wolność artystyczna. W swoich dziełach opiewali młodość, indywidualizm i bunt. Bohaterowie romantyczni byli często wybitnymi jednostkami, buntującymi się przeciwko światu i woli większości. Choć byli indywidualistami, odgrywali ważną rolę w dziejach narodu. Polska tradycja romantyczna stworzyła mit żarliwego patrioty, który musi wybrać pomiędzy osobistym szczęściem a dobrem narodu. Bohaterowie dzieł polskich romantyków to idealiści skłonni poświęcić wszystko w obronie ojczyzny. Motyw cierpienia, które w życiu jednostki wywołuje utrata własnego kraju, pojawia się w powieści poetyckiej „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza.
Jakie problemy egzystencjalne i polityczne przedstawia literatura na przykładzie „Konrada Wallenroda”?
Utwór Mickiewicza przedstawia konflikt katolickiego zakonu krzyżackiego z Litwinami, którzy byli przez Krzyżaków uznawani za naród pogański. Zakon utworzył swoje państwo, sąsiadowało ono z Litwą i było śmiertelnym zagrożeniem dla kultury litewskiej. Krzyżacy i Litwini toczyli ze sobą walki. Zakonnicy chcieli schrystianizować Litwę, a Litwini usiłowali obronić swoją tożsamość narodową. Głównym bohaterem poematu jest Litwin, który jako dziecko zostaje porwany i wychowany wśród Niemców. Otrzymuje imię Walter Alf. Dzięki działalności litewskiego wajdeloty (śpiewaka) o imieniu Halban zachowuje kontakt z rodzimą kulturą. Walter poznaje księżniczkę litewską Aldonę i bierze z nią ślub. Szczęście pary nie trwa jednak długo, ponieważ Litwa ponosi coraz większe porażki w wojnie z Krzyżakami. Niepodległość kraju jest zagrożona. Walter, któremu wpojono patriotyzm i chęć poświęcenia się dla ojczyzny, postanawia ratować rodzimą kulturę przed zagładą. Zostaje litewskim szpiegiem w zakonie krzyżackim. Składa śluby zakonne i wsławia się wielkim męstwem jako rycerz krzyżacki. Zakon wybiera go na stanowisko wielkiego mistrza. Walter zdradza Krzyżaków, błędnie prowadząc kampanię wojenną. Kiedy zdrada zostaje odkryta, bohater popełnia samobójstwo. „Konrad Wallenrod” pokazuje, że niestabilność polityczna wpływa negatywnie na życie jednostki. Człowiek nie może w pełni cieszyć się życiem rodzinnym i osobistym, jeśli niepodległość jego ojczyzny jest zagrożona. Patriota musi dokonać wyboru między własnym szczęściem a bezpieczeństwem całego narodu. Mickiewiczowski bohater poświęca się dla dobra innych.
Jakie problemy egzystencjalne i polityczne przedstawia literatura na przykładzie „Roku 1984” George’a Orwella?
Powieść angielskiego pisarza pokazuje życie jednostki w kraju totalitarnym. Partia rządząca Oceanią kontroluje wszystkie aspekty życia obywateli. Orwell pokazuje, że spokojna egzystencja nie jest możliwa w świecie, w którym naruszane są wolności i swobody obywatelskie. Żyjąc w ciągłym strachu i terrorze, człowiek skupia się na przetrwaniu i ukrywaniu swojej prawdziwej osobowości. Totalitarny reżim niszczy także relacje międzyludzkie. Mieszkańcy nie ufają sobie nawzajem, obawiają się zdrady i podstępu. „Rok 1984” jest więc ostrzeżeniem skierowanym do nas wszystkich.