Romantycy polscy należeli do pierwszego pokolenia urodzonego po rozbiorach Polski. Od dzieciństwa słyszeli więc hasła o konieczności podejmowania walki narodowowyzwoleńczej. Wielu twórców romantycznych zaangażowało się w ruch spiskowy i konspiracyjny. Dążenia młodego pokolenia zaowocowały ruchem politycznym, który doprowadził do wybuchu powstania listopadowego w 1830 roku. Ten zryw niepodległościowy zakończył się klęską, co miało duży wpływ na kształt polskiej literatury romantycznej. Upadek marzeń o niepodległości wpłynął też na życie samych twórców, którzy masowo emigrowali za granicę, głównie do Francji, gdzie kwitło życie kulturalne i polityczne polskich środowisk emigracyjnych. Działalność artystyczna i dyplomatyczna najprężniej rozwijała się w Paryżu. Tam powstał najsłynniejszy polski poemat romantyczny – „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza.
Znaczenie kraju dzieciństwa dla człowieka w „Panu Tadeuszu”
„Pan Tadeusz” rozpoczyna się od inwokacji, czyli rozbudowanej apostrofy skierowanej do ojczyzny i Matki Boskiej. Poeta pisze: „Litwo, ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie/Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,/kto cię stracił”. To poruszające stwierdzenie pokazuje, że przebywający na emigracji w Paryżu poeta tęskni za ojczyzną i odtwarza w wyobraźni wygląd litewskiego krajobrazu. Najmocniej docenia uroki życia w ojczyźnie, kiedy musi ją opuścić. Słowa te są aluzją do fraszki Jana Kochanowskiego „Na zdrowie”. Poeta pisze:
„Szlachetne zdrowie,/Nikt się nie dowie,/Jako smakujesz,/Aż się zepsujesz”. Dla Mickiewicza ojczyzna jest więc fundamentalną wartością w życiu człowieka, podobnie jak zdrowie, które często doceniamy dopiero w momencie jego utraty. Poeta zawarł w Inwokacji wielką tęsknotę za krajem dzieciństwa. Opisy przyrody przedstawiają Litwę jako krainę idyllicznej harmonii, szczęścia i niezmąconego piękna. Rodzinne strony odgrywają szczególną rolę w życiu tytułowego bohatera poematu, Tadeusza Soplicy. Młodzieniec powraca do Soplicowa po wielu latach nauki w Wilnie. Z wielką czułością ogląda dwór, w którym się wychował.
Posiadłość stryja kojarzy mu się z latami dziecięcej beztroski i szczęścia. Żeby bronić ojczyzny, decyduje się na zaciągnięcie do wojska i udział w wyprawie napoleońskiej na Rosję.
Znaczenie kraju dzieciństwa dla człowieka w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego
Głównym bohaterem powieści Żeromskiego jest Cezary Baryka, który mieszka wraz z rodzicami w Baku. Kiedy dorasta, wyrusza razem z ojcem do Polski. Seweryn Baryka opowiada synowi o cudach techniki i nauki, jakie można zobaczyć w Polsce. Roztacza futurystyczne wizje nowoczesnej i bogatej Polski. Mówi między innymi o domach ze szkła i innych szklanych wynalazkach, które zrewolucjonizowały gospodarkę kraju. Wizja Seweryna Baryki to opowieść emigranta, który tęskni za ojczyzną, dlatego idealizuje ją w swojej wyobraźni. Polska jest krajem jego dzieciństwa, wiążą się z nim szczególne wspomnienia i emocje.