Samuel Łaszcz – najsłynniejszy polski banita

Samuel Łaszcz Tuczapski herbu Prawdzic urodził się około roku 1588, a zmarł w Krakowie 15 lutego 1649 roku. Był zarówno żołnierzem, zagończykiem walczącym w szeregach Rzeczypospolitej w XVII-wiecznych rozlicznych wojnach, jak i kresowym warchołem i banitą.

Jako „podopieczny” hetmana Stanisława Koniecpolskiego, któremu zwrócił odbity na Tatarach jasyr, mógł czuć się bezkarny, z czego chętnie korzystał.

Walka w szeregach Rzeczypospolitej

Był rotmistrzem chorągwi kozackiej wojska kwarcianego w latach 1617-1618. Następnie w 1621, w czasie wojny z Turcją, odznaczył się odwagą w bitwie pod Chocimiem. Za tą służbę został chorążym podolskim oraz posłem na sejm w 1627 roku. Brał także udział w walkach ze Szwedami w latach 1626-29. Stacjonował wtedy w rejonie Tczewa. Pod komendą regimentarza Stefana Chmieleckiego, wyruszył na Ruś do walki z najazdem Tatarów krymskich. Walczył także z kozakami Bohdana Chmielnickiego. Za zasługi został uhonorowany starostwem owruckim, które odstąpił Jerzemu Niemiryczowi oraz strażnikiem koronnym, co było ukoronowaniem jego kariery wojskowej. W 1634 roku, za zasługi w obronie granic, otrzymał także starostwo kaniowskie. Walczył w powstaniu kozackim pod wodzą Pawluka w grudniu 1637 roku. Otrzymał wtedy w nagrodę skonfiskowany Kozakom, Trechtymirów. W powstaniu Chmielnickiego z kolei walczył pod Machnówką, w bitwie pod Konstantynowem a w bitwie pod Piławcami, zdobył przeprawę na Ikwie, za co został przywrócony do czci (po wcześniejszym wyroku banicji).

Banicja

Obok wymienionych zasług wojennych, łaszcz miał też sławę okrutnego awanturnika, który ze swoją piekielna kompania rabował, gwałcił, wymuszał kontrybucję i oszukiwał i wymuszał dzierżawy, nawet od krewnych. Pierwszy wyrok banicji zapadł na Samuela Łaszcza z końcem 1618 roku, za spalenie miasteczek Jarosławka i Michałówka. Schronił się wtedy na Siczy. Miał wiele zatargów min. z Zofią Chodkiewiczową o część starostwa białocerkiewskiego, które łaszcz dzierżawił. Spór ten zakończył się w 1635 roku ustąpieniem Łaszcza w zamian za odszkodowanie. Inny zatarg miał z Jaremą Wiśniowieckim, ojcem późniejszego, nieudolnego króla. Spór rozgorzał w 1635 roku o dobra dowmuntowskie, które Samuel łaszcz chciał wcielić do starostwa owruckiego. Inne jego zatargi to spór z A. Gironojskim o Borodiankę, z K. Charlęskim o Makarów. Sądy w Łucku i Lublinie były zalewane skargami na niego, a on czuł się bezkarny, gdyż możny protektor zawsze się za nim wstawiał. 11 marca 1646 roku Koniecpolski jednak zmarł i nastał kres swawoli Łaszcza. Sejmik wołyński domagał się anulowania królewskich glejtów dla niego, a wojewoda kijowski Janusz Tyszkiewicz, pozbawił go królewszczyzn i bezprawnie przetrzymywanych dóbr ziemskich. Łącznie miał na swoim koncie 236 wyroków banicji i 47 infamii za gwałty i rabunki.

Kolorowy ptak

Łaszcz był postacią barwną. Z jednej strony doskonały wojownik, który oddał krajowi nieocenione zasługi, z drugiej jednak bandyta i złodziej. Miał dużo uroku osobistego, tryskał energią i humorem. Sienkiewicz opisał go w „Ogniem i mieczem”. Ubierał się jaskrawo i nosił głowę ogoloną wyżej niż inni. Pościł i fundował kościoły, dbał o swych podkomendnych, których obdarzał nadaniami, a jednocześnie palił miasta, grabił i mordował ludzi oraz wymuszał dobra od swoich krewnych. Przeszedł na pewno do kultury kresowej, jako ciekawa i nietuzinkowa postać okresu XVI i XVII-wiecznej Polski.

Polecamy również:

Komentarze (0)
Wynik działania 3 + 5 =
Ostatnio komentowane
nie wiem po co takie łatwe działanie
• 2025-02-04 15:03:23
W planie wydarzeń punkt 1 i 2 powinny być zamienione miejscami.
• 2025-01-29 19:30:27
Jest tu zawarte wiele niezbędnych oraz interesujących informacji o twórcy i artyście jakim...
• 2025-01-26 10:13:01
To ja ola
• 2025-01-20 14:10:30
bardzo się przyda na ściągi na kartkówki
• 2025-01-16 13:41:59