Lisowczycy to polska formacja lekkiej jazdy, która została sformowana w 1614 roku jako konfederacja pod dowództwem Aleksandra Józefa Lisowskiego herbu Jeż. Formacja o charakterze wojska najemnego utrzymywała się z łupów wojennych.
Powstanie
Została sformowana w 1614 roku. Celem jej utworzenia było odciążenie skarbu rzeczypospolitej od obowiązku wypłacania im stałego żołdu. Dlatego mieli utrzymywać się ze zagrabionych podczas wojen dóbr. Formacja była złożona z najemników, wśród których dominowali Polacy, ale wielu było Litwinami i Rusinami. Dzielili się na towarzyszy, pocztowych i czeladź, tworzących oddzielne chorągwie. Pułk lisowczyków, około 1000 zbrojnych, dzielił się na trzy chorągwie, z pośród których dwie (czarna i biała) podlegały bezpośrednio dowódcy. Pułki dowodzone były przez pułkowników, a chorągwie przez rotmistrzów.
Uzbrojenie
Specjalizowali się w zagonach na terytorium wroga. Zaopatrywali się w terenie, na których przebywali. Poruszali się tzw. komunikiem tj. bez wozów (taborów). Ekwipunek przewozili na koniach jucznych. Jadąc konno, stali w strzemionach, pochylając się nad koniem, aby maksymalnie wykorzystać jego zdolności motoryczne. Zwiększali w ten sposób także możliwości użycia broni. Cieszyli się uznaniem w Europie, jako niezrównana w szybkości jazda, ale byli też znani z okrucieństwa (mieli w zwyczaju zabijać każdego napotkanego przechodnia aby nie pozostawiać świadków swojej obecności).
Ich uzbrojenie i ubiór były dowolne i zależały od stopnia zamożności żołnierza. Nosili pikowane żupany, które pełniły rolę zbroi, baczmagi czyli skórzane buty, czapki w typie kołpak i obcisłe spodnie. Nie nosili metalowych zbroi. Uzbrojenie składał się obowiązkowo z szabli oraz łuku refleksyjnego, który chowali w sajdaku. Mieli także krótkie piki i rochatyny (włócznie z hakiem przy grocie). Oprócz łuków używano pistoletów, arkebuzów i rusznic. Oficerowie byli także wyposażeni w czekan, nadziak i koncerz.
Dowódcy
Dowódca był wybierana na zasadzie głosowania. Poniżej dowódcy w kolejności chronologicznej.
1. Aleksander Józef Lisowski
2. Stanisław Czapliński
3. Walenty Rogowski
4. Jarosz Hieronim Kleczkowski
5. Stanisław Rusinowski
6. Stanisław Stroynowski
7. Paweł Noskowski
8. Jan Gromadzki
9. Mikołaj Moczarski
"Lisowczyk" - obraz Juliusza Kossaka