Po okresie tzw. wielkiej smuty, na nowego cara Rosji wybrano w roku 1613 Michała Romanowa. Władca ten zapoczątkował rządy nowej dynastii w Rosji, trwającej nieprzerwanie do roku 1917. Rządy pierwszych przedstawicieli rodu Romanów charakteryzowały – choć powolne, to jednak bardzo istotne zmiany ekonomiczne. Następowało gospodarcze otwarcie Rosji na Europe oraz formowały się wewnętrzne rynki wymienne.
Ponadto w połowie XVII w. rozpoczęła się również stopniowa ewolucja systemu władzy – zbliżonego do zachodnio – europejskiego absolutyzmu. W tym okresie powstały organy władzy centralnej – prikazy oraz zreorganizowano armię.
Jednocześnie osłabła pozycja Dumy bojarskiej, a sobory ziemskie w drugiej połowie tego wieku przestały być w ogóle zwoływane. Dodatkowo władcy ograniczyli też niezależność rosyjskiej cerkwi.
Dynastia Romanowów – Drzewo genealogiczne
Najważniejsi przedstawiciele dynastii Romanowów:
• Michał I Romanow – Wcześniej już wspomniany car Rosji, panował w latach 1613 – 1645. Za jego sprawą Romanowie zostali wyniesieni na tron carski. W swoich działaniach starał się zachować pokój zewnętrzny – zakończył wojny ze Szwecją oraz Rzeczypospolitą, w celu umocnienia swojej pozycji w kraju. Michał rozprawił się również z żoną oraz trzyletnim synem Dymitra II Samozwańca – chłopca powieszono, a jego matkę uduszono. Następcą pierwszego Romanowa na carskim tronie został jego syn Aleksy.
• Aleksy I Romanow – Urodzony w Moskwie w roku 1629, był carem w latach 1645 – 1678. W okresie jego panowania strona rosyjska zawarła w Perejasławiu w roku 1654 unię z Ukrainą, który była ówcześnie kierowana przez Bohdana Chmielnickiego. Oznaczało to w praktyce nową wojnę polsko – rosyjską. Po śmierci cara władzę objął jego najstarszy syn Fiodor III.
• Fiodor III Romanow – Car Rosji w latach 1676 – 1682, po jego śmierci władzę regencyjną sprawowała w Rosji siostra cara Zofia.
• Zofia Romanowa – Po śmieci Fiodora III obwołano carami dwóch jego braci – Iwana oraz Piotra, mających wówczas odpowiednio po 15 i 10 lat. Faktyczną władz w Rosji sprawowała przez 7 lat Zofia. Podjęła nawet próby przejęcia formalnie władzy carskiej. Ostatecznie nie udało jej się to, po czym została zesłana do klasztoru. Rządy w Rosji przejął wówczas Piotr I.
• Piotr I Wielki – Car rosyjski od roku 1682, cesarz od 1721. Jako pierwszy z władców Rosyjskich podróżował za granice. W toku tzw. Wielkiego poselstwa, zwiedził kraje europy zachodniej, w tym m.in. Anglię, Holandię oraz kraje Rzeszy. Podczas swojej podróży poznał nowinki techniczne, organizacje socjalną oraz stosunki społeczne. Starał się następnie zaszczepić je na grunt Rosyjski. Następcą Piotra została jego żona Katarzyna I pomimo, iż miał syna Aleksego. Ten jednak zmarł w więzieniu, do którego wtrącił go jego ojciec – który podejrzewał, iż Aleksy chce pozbawić go tronu carskiego. Piotr wprowadził również zasadę, iż każdy władca mógł sam wyznaczyć swojego następcę, on sam jednak nie zdążył z tej zmiany skorzystać.
• Katarzyna I – Żona Piotra I, która sprawowała rządy w latach 1725 – 1727. W swoim testamencie jako następcę tronu cesarskiego wyznaczyła wnuka swojego męża – Piotra II Aleksiejewicza.
• Piotr II Romanow – Ostatni potomek linii męskiej z dynastii Romanów, panujący jako cesarz Rosji w latach 1727 – 1730. Wnuk cara Piotra I Wielkiego – zmarł na ospę, którą prawdopodobnie zarażono go umyślnie. W ten sposób ród Romanów skończył się w prostej linii męskiej. Po Piotrze II władzę przejęła jego daleka krewna Anna Iwanowa.
• Anna Iwanowa – Była cesarzową Rosji w latach 1730 – 1740 oraz księżną Kurtlandii i Semigalii w latach 1711 – 1731. Jej następcą został Iwan VI Romanow, jednak rządził zaledwie przez okres jednego roku.
• Elżbieta Romanowa – Córka cara Piotra I oraz cesarzowej Katarzyny, panowała w latach 1741 – 1762. Na okres jej panowania przypada wojna siedmioletnia, w którą zaangażowała się strona rosyjska. Jej następca został wyznaczony przez cesarzową już 20 lat przed jej śmiercią. Był nim książę niemieckiego Holsztynu – Piotr III.
• Piotr III – Był cesarzem Rosji zaledwie od początku roku 1762 do 9 lipca tego samego roku. W historii zapisała się dużo bardziej wyraźnie jego żona Caryca Katarzyna II. To właśnie ona – wraz ze swoimi stronnikami, zawiązała spisek przeciwko mężowi, który doprowadził do obalenia jego i tak słabej władzy w Rosji.
• Katarzyna II Wielka – Samodzielna cesarzowa Rosji w latach 1762 – 1796. W okresie swojego panowania caryca miała rządzić krajem żelazną ręką, tłumiąc przy tym krwawo wszelkie oznaki buntu. Dla strony polskiej najważniejszy był jej udział w rozbiorach Rzeczypospolitej.
• Paweł I Romanow – Cesarz i Samodzierżca Wszechrusi w latach 1796 – 1801. Był synem Katarzyny II Wielkiej oraz cara Piotra III. Po jego śmierci władzę objął jego 23 letni syn Aleksander I Pawłowicz.
• Aleksander I Romanow – Był Cesarzem i samodzierżcą Wszechrusi w latach 1801 – 1825, Wielkim księciem Finlandii w latach 1809 – 1825 oraz królem Polski w latach 1815 – 1825. Po jego śmierci rządy objął jego brat Mikołaj.
• Mikołaj I Romanow – Cesarz Rosji w latach 1825 – 1855, wielki książę Finlandii w latach 1825 – 1855 oraz król Polski od 1825 do 1831 roku. Po śmierci cara władzę przejął jego syn Aleksander II Romanow.
• Aleksander II Romanow – Był Cesarzem i samodzierżcą Wszechrusi, wielkim księciem Finlandii oraz królem Polski w latach 1855 – 1881. W okresie jego panowania doszło do powstania styczniowego.
• Aleksander III Romanow – Był Cesarzem i samodzierżcą Wszechrusi, wielkim księciem Finlandii oraz królem Polski w latach 1881 – 1894.
• Mikołaj II Romanow – Był Cesarzem i samodzierżcą Wszechrusi, wielkim księciem Finlandii oraz królem Polski w latach 1894 – 1917. W okresie jego panowania wybuchła w roku 1917 rewolucja lutowa – skierowana przeciwko carowi oraz jego monarchii absolutnej. Jego następcą miał zostać Michał II Romanow, syn cara odmówił jednak przyjęcia tytułu. Zakończyły się tym samym rządy dynastii Romanów na tronie carskim – Rosja praktycznie zamieniał się w republikę, której pierwszym premierem został Gieorgij Lwow.