Na obszarze tzw. Rusi Zalewskiej najsilniejszą pozycje zdobyli władcy moskiewscy, którzy przyjęli też tytuł wielkich książąt. Obszary te były poddane najdłużej władzy Złotej Ordy, a sam charakter zwierzchnictwa przybrał szczególnie brutalne formy. Istnienie silnej organizacji państwowej skłaniało wielkich książąt moskiewskich do przeciwstawienia się Tatarom. Jednak w XIV w. tego typu próby nie powiodły się całkowicie.
Pierwszym, któremu udało się osiągnąć sukces w tej kwestii, był wielki książę moskiewski Iwan III Srogi. Po uzależnieniu innych księstw Rusi Zalewskiej, po kilku latach wojen, w roku 1478 zajął i podporządkował sobie Nowogród Wielki. System polityczny Nowogrodu przestał wówczas istnieć, a razem z nim odrębna od despotycznej droga rozwoju politycznego Rusi.
W roku 1480 Iwan III Srogi zdecydował się na zaprzestanie płacenia Tatarom trybutu. W efekcie działań wielkiego księcia moskiewskiego, władca Złotej Ordy – chan Achmat, podjął wielką wyprawę na Moskwę. W bitwie nad rzeką Ugrą władca moskiewski odparł karny najazd. Tym samym zakończyła się wielowiekowa zależność Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.
Istotnym wydarzeniem w kwestii ustroju oraz pozycji Rusi, stało się odrzucenie przez duchowieństwo moskiewskie warunków unii florenckiej z roku 1439. Metropolita moskiewski uniezależnił się wówczas od patriarchy Konstantynopola. Jednak na wzór Kościoła w Cesarstwie Bizantyjskim – Cerkiew moskiewska pozostawała zależna od władcy.
Zdobycie stolicy Cesarstwa Wschodniego przypieczętowało rolę Moskwy w Kościele Prawosławnym. Ważne znaczenie w sferze symbolicznej miał również ślub Iwana III Srogiego z bratanicą ostatniego cesarza bizantyjskiego. Wielki książę moskiewski przejął wówczas poza tym elementy bizantyjskiego ceremoniału dworskiego.
Duchowieństwo moskiewskie zaczęło w tych okolicznościach głosić teorie trzeciego Rzymu, gdzie po właściwym Rzymie, a następnie Konstantynopolu miała być Moskwa.
Wyrazem tych aspiracji stał się tytuł cara (cesarza), przyjęty następnie przez wielkich książąt moskiewskich. W rezultacie tych procesów oraz wydarzeń, autokratyczny ustrój polityczny Bizancjum znalazł swoją kontynuacje w Wielkim Księstwie Moskiewskim.