historię powstania portretu polskiego wojaka.
Wesele w Jaworowie
Mieszkająca we wsi Jaworowo Maryjka pragnie wyjść za mąż za kowala, jako sierota nie posiada jednak wiana. Wedle prawa w takich sytuacjach posag powinien zostać wypłacony przez lokalny dwór, zbierając się więc na odwagę Maryjka idzie upomnieć się o swoje. W drodze spotyka króla Jana III Sobieskiego, który daje jej pieniądze na wiano, wyprawia wspaniałe wesele i nawet sam bierze w nim udział.
Zemsta błazna
Historia zabawnego konfliktu pomiędzy francuskim zubożałym szlachcicem, wicehrabią de St. Luc, a trefnisiem króla Jana III Sobieskiego.
Jak pan Kulesza kościół odbudował
Historia szlachcica Jacka Kuleszy staje się pretekstem do ukazania konfliktów panujących pomiędzy biedną i bogatą szlachtą w XVII-wiecznej Rzeczypospolitej.
Sas i Las
Przy okazji wesela we wsi Boguszówka opisany zostaje konflikt za panującymi wówczas królem Sasem i królem Leszczyńskim. Rozpasanie i bezkarność szlachty zdają się już wtedy prowadzić ku nieuchronnemu upadkowi kraju.
Przy święconym
Obrazek z życia szlachciców-Sarmatów, na co dzień bezustannie biorących się za łby, ale potrafiących pogodzić się dla odpowiedniego uczczenia Wielkanocy.
Do światła
Stanisław Konarski obmyśla plan reformy polskiej oświaty tak, by kształciła mądrych, rozsądnych obywateli, którzy podźwigną ojczyznę z upadku.
Na łowach
Obrazek z łowów na niedźwiedzia staje się pretekstem do wspomnienia o chorobliwym łgarstwie, jakiego przez całe życie nie mógł pozbyć się książę Karol Radziwiłł.
Imieniny w Luneville
W dniu swoich imienin wygnany z Polski książę Stanisław Leszczyński rozmyśla nad dramatycznym położeniem pohańbionej, zarządzanej przez złego władcę ojczyźnie.
Nad kanałem
Relacja z udanego przedsięwzięcia znacznie ułatwiającego komunikację Zachodniej i Wschodniej Rzeczypospolitej.
Obiad czwartkowy
Relacja z jednego ze słynnych spotkań intelektualistów organizowanych przez Stanisława Augusta.
Ocknienie
Ostateczny upadek Rzeczpospolitej i jej „sprzedanie” w ręce rosyjskiej carycy przez chciwą i przywiązaną do swoich przywilejów szlachtę.
Spotkanie
Opowiadanie relacjonuje przebieg spotkania dwóch wielkich Polaków – Tadeusza Kościuszki i Kazimierza Pułaskiego – na amerykańskiej ziemi. Obaj mieli odmienne poglądy na społeczeństwa, ale przyświecał im ten sam cel w postaci wyzwolenia Polski.
Na szczycie Mount Blanc
Opowiadanie poświęcone osobie Antoniego Malczewskiego, romantycznego poety, który po miłosnej porażce wybrał się na alpejski szczyt i tutaj dopiero zrozumiał, że człowiek powinien mieć bardziej rozległe cele niż tylko zabieganie o osobiste szczęście.
Nieporozumienie
Spotkanie Kazimierz Brodzińskiego i prostego chłopa, Jury Gaydzicy, staje się okazją do zwrócenia uwagi na przepaść kulturową, jaka rozciąga się przed szlachcicami i chłopstwem, uniemożliwiającą im wzajemne porozumienie.
Przerwane posiedzenie
Trwa posiedzenie warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, na którym przedstawiciele oświeceniowego nurtu krytykują młodych romantycznych poetów. Zebranie przerywa wybuch powstania listopadowego, zainspirowanego twórczością „nieopierzonych” buntowników.
Na paryskim bruku
Opowiadanie przedstawia legendarną historię genezy „Pana Tadeusza”.
Doktor Marcinek
Opowiadanie stanowi portret wielkiego pozytywisty, reformatora i społecznika – Karola Marcinkowskiego, który dla odbudowy kraju poświęcił szczęście prywatne, zdrowie, a w końcu nawet i życie.
Koncert Szopena
Koncert wielkiego pianisty w paryskim domu polskich emigrantów staje się sposobem na magiczny powrót do wytęsknionej Polski.
