Poznański Czerwiec 1956 - przyczyny, przebieg, skutki

Pierwsze lata powojennej Polski rozpoczynały się wśród Polaków z wielką nadzieją, która już wkrótce jednak została przytłumiona przez trudy odbudowy kraju, wprowadzanie nowego ustroju i ciągły terror, zastraszanie ludności.  Nadzieją na zmiany był rok 1953 i śmierć Józefa Stalina, z którą wiązano nadzieję na zmniejszenie ucisku.

W roku 1956 w wyniku śmierci Bolesława Bieruta dochodziło do powolnego rozkładu systemu stalinowskiej represji, a ludzie po raz pierwszy od wielu lat ośmielali się mówić wprost o nadużyciach i niedociągnięciach władzy. Widoczne było to zwłaszcza w dużych ośrodkach przemysłowych. W Poznaniu od dłuższego czasu dochodziło do systematycznego obniżania realnych pensji dla pracujących w zakładach robotników, poprzez wycofywanie im premii i zwiększanie składek. Chodziły również plotki o rychłych podwyżkach. Oburzyło to lokalną ludność. Fala niezadowolenia spowodowała w końcu strajk w ogromnych zakładach Cegielskiego, a robotnicy wyszli na ulice. Domagano się w pierwszej kolejności poprawy warunków życia, wbrew pozorom i późniejszym legendom hasła polityczne odgrywały jedynie drugorzędną rolę. Zamieszki rozpoczęły się w czwartek 28 czerwca 1956 roku. Wraz z prawdziwymi demonstracjami dochodziło również do aktów wandalizmu, sytuacja zaczęła wymykać się spod kontroli.

Władze komunistyczne, z premierem Józefem Cyrankiewiczem, zareagowały błyskawicznie. Poznań został odizolowany od reszty kraju, a wewnątrz miasta odizolowano także protestujących od osób zagranicznych, przebywających w mieście reporterów itp. Na ulicę wyszły czołgi i wojsko, a protesty brutalnie stłumiono. Padły ofiary śmiertelne, wojsko strzelało do tłumów, wielu robotników aresztowano, inni zostali pobici i wyrzuceni z pracy. Do 30 czerwca 1956 roku Poznań został spacyfikowany.

Całość wypadków poznańskich była przez wiele lat „tajemnicą poliszynela”, miasta nie dało się bowiem odciąć całkowicie. Ostatecznym komentarzem władz na temat ruchów poznańskich była wypowiedź Jóżefa Cyrankiewicza z PZPR „Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie”. Mimo to Czerwiec stał się zapowiedzią faktycznej odwilży, jaka nastąpiła kilka miesięcy później, w październiku 1956 roku. Wtedy to nowy I sekretarz, Władysław Gomułka, doprowadził do przejściowej liberalizacji systemu, pośrednio spełniając przynajmniej część postulatów protestujących.