Pucz w Chile (1973) - przyczyny, przebieg, skutki

Ameryka Południowa stała się w latach 60. i 70. XX wieku jedną z wielu aren zmagań pomiędzy zwolennikami komunizmu i systemów wolnorynkowych. Ów rejon świata nigdy nie należał do szczególnie stabilnych politycznie, zaś podział na zwolenników "prawej" i "lewej" opcji, często nakładany na już istniejące problemy etniczne i nacjonalistyczne spowodował jeszcze większy chaos i wybuchy walk wewnętrznych. Jednym z najważniejszych wydarzeń tego okresu jest słynny pucz wojskowy w Chile, do dzisiaj budzący wiele kontrowersji.

W roku 1970 w wyniku wyborów w Chile do władzy doszły ugrupowania socjalistyczne i komunistyczne, zjednoczone osobą prezydenta Salvadora Allende. Allende wygrał wybory prezydenckie jedynie w trybie specjalnym, a kraj już wtedy był mocno podzielony pomiędzy zwolenników prawicy i lewicy. Kontrowersje budził fakt dopuszczenia do koalicji rządzącej komunistów. Allende po dojściu do władzy przeprowadził całą serię reform, mających w założeniu znacząco poprawić sytuację gospodarczą kraju. Nie można odmówić im częściowej skuteczności, wiele z nich było jednak wysoce kontrowersyjnych, sprzeciwy budził również autorytarny sposób, w jaki były wprowadzane. W kraju pojawiła się silna opozycja, dążąca do zmiany rządu, wkrótce też pojawiły się pierwsze organizacje terrorystyczne, a bojówki rządowe i antyrządowe toczyły ze sobą regularne boje.

Sytuacja zmieniła się diametralnie, kiedy w roku 1973 kręgi antyrządowe zostały poparte przez wojsko, niechętnie patrzące na mieszanie się prezydenta w kwestie wewnętrzne armii. Allende przetrwał pierwszą próbę zamachu stanu 29.06.1973 roku, nie potrafił już jednak opanować sytuacji.

11 września 1973 roku doszło do kolejnego, tym razem udanego przewrotu. Władzę przejęli dowódcy wojskowi, tworząc juntę wojskową. Zwolennicy dawnej władzy zostali zabici lub uwięzieni, sam Allende zaś popełnił samobójstwo. Po kilku miesiącach chaosu i prób stworzenia rządu "oligarchicznego" z wojskowych ostatecznie władza została oddana w ręce jednego z przywódców puczu, generała Augusto Pinocheta. Sprawą niejasną jest postawa władz amerykańskich, które prawdopodobnie wspierały po kryjomu, bądź też jedynie zachowały życzliwą neutralność względem puczu, jako że Allende sympatyzował z Moskwą i Kubą.

Zarówno sam zamach stanu, jak i późniejsze rządy Pinocheta są do dzisiaj przedmiotem kontrowersji, skrajnie różnie oceniane są też następstwa puczu.  Pod rządami Pinocheta Chile stało się lokalną potęgą gospodarczą, rozwinął się przemysł i handel, udało się też załagodzić problemy społeczne. Z drugiej strony generał wprowadził też rządy terroru, zwalczając zawzięcie zwolenników dawnego rządu. Przez miłośników prawicy Pinochet jest zwykle uważany za wybawiciela, który ocalił kraj przed komunizmem, dla lewicy to Allende jest niesłusznie skrzywdzonym bohaterem, obalonym przez krwawego dyktatora. Prawda leży pewnie jak zwykle pośrodku.