„Widzenie księdza Piotra” jest stylizowane na poetykę proroctwa, języka biblijnej Apokalipsy, a także pism kabalistycznych. Mickiewicz wykłada w nim swoją mesjanistyczną ideologię. Ksiądz Piotr jako osoba obdarzona szczególnym darem proroczym doznaje natchnionej wizji i wykłada sens dziejów Polski, a także jej przyszłe losy.
„Polska – Chrystusem narodów”
Ksiądz Piotr widzi Polskę jako Chrystusa wydanego w ręce Heroda, a następnie wyszydzonego i ukrzyżowanego. Odpowiednikiem osądu Heroda jest męczeństwo niewinnej polskiej młodzieży, bezlitośnie zsyłanej na Sybir. Z kolei rola Piłata umywającego ręce przypada Francji, która nie udzieliła Polakom pomocy w czasie powstania listopadowego. Krzyż Chrystusa zostaje tu sporządzony z „trzech wyschłych ludów”, a więc trzech zaborców: Rosji, Prus i Austrii. Żołdakiem przebijającym bok Chrystusa jest Moskal, któremu jednak Chrystus przebaczy. Mickiewicz odwołuje się tu zatem do buntu Rosjan przeciwko caratowi, zwłaszcza do powstania dekabrystów.
Wizja ma jednak wymowę zdecydowanie optymistyczną: Polska podobnie jak Chrystus zmartwychwstanie. Widzenie księdza Piotra wykłada zatem istotę Mickiewiczowskiego mesjanizmu. Poeta przypisuje Polsce rolę wyjątkową. Twierdzi, że jej cierpienie (utrata niepodległości, represje i prześladowania) nie są zawinione, ale mają wymiar sakralny. Stanowią odtworzeniem losu Chrystusa, którego ofiara ma zbawić grzeszną Europę.
Czterdzieści i cztery
Bardzo istotnym rysem widzenia księdza Piotra jest również wizja Bożego męża, który ocalał z wywózki na Sybir i został wybrany do przewodzenia polskiemu narodowi. Tę tajemniczą postać charakteryzuje w tekście głównie jedno zdanie:
Wskrzesiciel narodu,
Z matki obcej; krew jego dawne bohatery,
A imię jego czterdzieści i cztery.
Oczywiście można utożsamiać owego męża z głównym bohaterem III części „Dziadów”, czyli Konradem. Można jednakże odnosić te wersy do samego Mickiewicza, który, jak wiadomo, był „z matki obcej” (matka poety była Żydówką), a słynne czterdzieści i cztery, jak stwierdził Juliusz Kleiner, w kabale żydowskiej jest zaszyfrowanym imieniem: Adam. Ponadto można tu widzieć np. symbole biblijne (czterech Ewangelistów, cztery rzeki w Raju itd.,). O liczbie „czterdzieści i cztery” powstało wiele rozpraw naukowych, jednak do dziś pozostaje to określenie tajemnicze i niejednoznaczne.