„Pan Tadeusz” jest wielką epopeją narodową, o czym świadczy ukształtowanie tekstu na wzór antycznych eposów heroicznych oraz poruszenie problematyki narodowej. Najważniejsze wyznaczniki dzieła jako epopei to:
Inwokacja
„Pan Tadeusz” rozpoczyna się inwokacją do Litwy, a następnie ma miejsce rozbudowana apostrofa do Matki Boskiej. Mickiewicz odwołuje się więc do wzoru antycznego eposu, który najczęściej inicjowała inwokacja do Muzy jako źródła natchnienia. Nowatorstwo autora polega jednak na tym, że w roli sakralnego obiektu występuje ojczyzna.
Narrator
W tekście występuje charakterystyczny dla eposu narrator trzecioosobowy, który jest wszechwiedzący i zachowuje obiektywny dystans w stosunku do opisywanych wydarzeń. Jednocześnie przyjmuje on również rolę pierwszoosobową w Inwokacji i w finale „Pana Tadeusza”:
I ja tam z gośćmi byłem, miód i wino piłem.
Stylistyka
„Pan Tadeusz” wzorem antycznego eposu został skonstruowany w oparciu o dwa rodzaje stylu. Mamy tu do czynienia ze stylem patetycznym, który ujawnia się w opowiadaniu o przebiegu akcji, zwłaszcza scen batalistycznych (np. walka szlachty z Moskalami). Z kolei w partiach opisowych przeważa styl realistyczny (np. opis serwisu). Styl „Pana Tadeusza” jest również typowym stylem homeryckim, ponieważ obfituje w rozbudowane porównania, epitety, metafory i inne środki liryczne.
Fabuła wielowątkowa
Fabuła „Pana Tadeusza” jest wyraźnie wielowątkowa. Splatają się tu wątki prywatne i publiczne. Do tych pierwszych należy spór o zamek pomiędzy Soplicą a Horeszką, miłość Tadeusza i Zosi, perypetie miłosne Telimeny, spór Asesora z Rejentem itd. Wątek narodowy to natomiast działalność księdza Robaka i kampania napoleońska.
Epizodyczna budowa akcji
„Pan Tadeusz” charakteryzuje się epizodyczną kompozycją fabuły, w której największe znaczenie mają luźno połączone poszczególne sceny i opisy. Rozbudowane opisy spełniają tu funkcję retardacyjną (opóźniają akcję).
Ilość ksiąg podzielna przez cztery
Jak każdy epos „Pan Tadeusz” składa się z 12 ksiąg.
Utwór wierszowany
Utwór jest wierszowany, pisany polskim trzynastozgłoskowcem.
Obraz zbiorowości w przełomowym okresie dziejów Polski
W utworze mamy do czynienia z obrazem polskiej szlachty sportretowanej w przełomowym okresie historii, czyli w latach 1811 – 1812, a więc w czasie kampanii napoleońskiej (utwór kończy się wejściem wojsk Napoleona na Litwę). Jest to również cecha decydująca o narodowym charakterze epopei. Mamy tu do czynienia z rozbudowanym wizerunkiem polskiej obyczajowości szlacheckiej.
Mityzacja świata przedstawionego
Bardzo istotną cechą „Pana Tadeusza” wpisującą go w tradycję epopei jest baśniowy wymiar opisywanego świata. Mickiewicz uzyskuje efekt mityzacji dzięki zabiegom takim, jak wpisanie czasu historycznego w porządek mityczny (cykliczna zmiana pór roku), symbolizacja przestrzeni w tekście (wszystkie miejsca zostają „odrealnione”, np. dwór w Soplicowie, matecznik, stawy itd. ), sakralizacja przestrzeni (kraj lat dziecinnych, raj utracony), heroizacja bohaterów (np., Jacek Soplica).
Funkcja natury
W „Panu Tadeuszu” rolę planu metafizycznego obecnego w antycznym eposie pełni natura. To opisy przyrody wprowadzają fantastyczną płaszczyznę znaczeń i budują nastrój poematu, np. pojawienie się komety nad dworem w Soplicowie przed najazdem szlachty zaściankowej.