Stanisław Baliński, Antyromantyzm – analiza i interpretacja

Mając w pamięci deklarację programową Stanisława Balińskiego, a mianowicie jego przynależność do grupy literackiej Skamander, wiersz pt. Antyromantyzm można rozpatrywać jako manifest programowy tego środowiska poetyckiego. Pisze bowiem poeta:

Nie kochać nam, nie marzyć,
nie usychać w biegu,
Nie roztkliwiać się gwiazdą, nie poddawać smutkom,
Nie odpływać od życia, jak łódka od brzegu,
Bo ani życie brzegiem, ani sen jest łódką […]

Nawołuje zatem do zachowania zupełnie odwrotnego niż przewidywałaby romantyczna stylizacja. Rzeczywiście Skamandryci prezentowali postawę krytyczną wobec założeń romantyzmu. Paradygmat romantyczny wydawał się im anachroniczny i nieaktualny.

W kolejnych strofach podmiot liryczny nawiązuje do idei propagowanych przez poetów XIX-wiecznych jednocześnie antagonizując z nimi. Neguje zatem przywiązanie do świata przyrody i przekonanie o magicznym związku człowieka i natury (był to jeden z najważniejszych fundamentów romantycznego myślenia o świecie):

Nie iść nam, nie­po­praw­nym, w ogro­dy szczę­ś1i­we
Mię­dzy drze­wa, zbyt pięk­ne aby były żywe.[…]

Podmiot staje również w opozycji do romantycznego marzycielstwa i wiary w nadprzyrodzoność zdarzeń. W ostatniej strofie wyraźnie manifestuje sprzeciw wobec zawierzania życia sile wyższej, bliżej nieokreślonej, w którą wytrwale wierzyli twórcy i myśliciele okresu romantyzmu:

Nie do­wie­rzać księ­ży­com, cza­rów nie wy­wle­kać,
Nie wczy­ty­wać się w ogień, nie szu­kać w po­pie­le,[..]

Podobnie było z przesadnym opieraniem się na czuciowości, porywach serca i emocjach:

Nie ko­chać nam, nie ma­rzyć, nie tę­sk­nić tak wie­le.

a przecież w nostalgii i tęsknocie lubowali się wielcy mistrzowie romantyczni.

Do samego końca utworu Baliński konsekwentnie realizuje swój zamiar zawarty w tytule – zapowiada schyłek paradygmatu romantycznego w kulturze.