Stanisław Baliński, Polska podziemna – analiza i interpretacja

Wiersz Stanisława Balińskiego został napisany w Londynie w 1944 roku. Profil twórczości poety, a zwłaszcza utwory odwołujące się do tematyki wojennej i okupacyjnej, m.in. wiersz Polska podziemna, czynią go patronem swoistego ruchu oporu przeciw fałszowaniu rzeczywistości.

Początek utworu stanowi swego rodzaju deklarację podmiotu lirycznego – obnaża od swoje przywiązanie do ojczyzny, nawet w chwili jej zniewolenia:

Moją oj­czy­zną jest Pol­ska Pod­ziem­na,
Wal­czą­ca w mro­ku, sa­mot­na i ciem­na,
Moim po­wie­trzem jest wi­cher bez nie­ba,
Moim po­kar­mem jest krew w gar­ści chle­ba, […]

Nie wyrzeka się jej, nie staje po stronie wroga, ale wierzy w jej powodzenie i odzyskanie niepodległości. Co ważne, nawet jeśli się tak nie stanie, do końca pozostanie jej wierny.

W kolejnych fragmentach podmiot ostrzega czytelnika przed tym, że ucieczka od ojczyzny i poddanie się, wiąże się z piętnem, które towarzyszyć będzie mu przez całe życie. Wyrzuty sumienia nie pozwolą zapomnieć o porzuceniu narodu, a takie życie nie będzie nic warte. Podmiot mówi

Może mnie dła­wić ten bunt wiecz­nie żywy,
Ale bez nie­go nie będę szczę­śli­wy,
Mogę ucie­kać przed zma­gań ża­ło­bą,
Ale już ni­g­dy nie ujdę przed sobą.

Jest to zatem otwarte propagowanie postawy czynnej i aktywnej wobec wolności, która jest możliwa do odzyskania. Wystarczy zdobyć się na pewien wysiłek.

Podmiot apeluje także do odbiorcy, a jednocześnie do swoich współtowarzyszy walki, że nie należy poddawać się powszechnie narzuconej narracji o Polsce z góry skazanej na porażkę. Podkreśla, że być może rozum podpowiada zaprzestanie walki i poddanie się, ale należy wsłuchać się raczej w głos serca oddanego ojczyźnie i tam odnaleźć siłę potrzebną do odzyskania niepodległości:

[…] czy tam, czy tu­taj, to jed­no nas łą­czy,
Nurt nie­śmier­tel­ny, co we krwi się są­czy
I każe ser­cu taką moc na­tę­żyć,
Że wbrew ro­zu­mom mu­si­my zwy­cię­żyć.