Zmiany w kwestii ekonomiki wiejskiej na Zachodzie, które spowodowały aktywny ruch kolonizacyjny na tych terenach, z czasem zaczęły również wywierać wpływ na wschodnich sąsiadów Niemiec. Władcy oraz możni z tamtejszych obszarów, poszukiwali bowiem nowych źródeł dochodów. Dodatkowo również ludność chłopska szukała dla siebie sposobu poprawy swojego bytu.
Dążyli oni do większego zagospodarowania terenów już uprawnych oraz do kolonizacji pustkowi bądź też obszarów wyniszczonych np. na skutek działań zbrojnych. W tym celu poszukiwali obcych osadników. W pierwszej fazie jednak napływała głównie ludność miejska, która pojawia się licznie w poszczególnych miastach na Węgrzech, w Czechach oraz w Polsce. Osoby te przybywały na tereny wschodnie z prowincji włoskich, niemieckich, a nawet francuskich.
Dopiero pod koniec XII w. zaczęli do krajów Europy Środkowo – Wschodniej napływać osadnicy rolni. W pierwszej kolejności objęła ona Węgry – Spisz oraz Siedmiogród, gdzie przybyła wielka liczba nowych osadników. Następnie w Czechach, gdzie rozpoczęła się kolonizacja terenów puszczańskiego pogranicza. Natomiast na ziemiach polskich objęła Śląsk oraz Pomorze.
Kolonizacja na prawie niemieckim wymagała spełnienia dwóch podstawowych elementów – kapitału oraz odpowiedniej organizacji. Tą drugą kwestią zajmował się przedsiębiorca, któremu pan nadawał odpowiednie przywileje. Zajmował się rekrutacją nowych osadników wśród ludności Europy Zachodniej. Następnie już po osadzeniu ich w danej wsi, zostawał w niej przedstawicielem pana gruntowego – sołtysem.
Lokalizacja miasta na prawie niemieckim oznaczała przeorganizowanie prawne oraz przestrzenne funkcjonujących już ośrodków miejskich. W niewielu przypadkach tworzono zupełnie nowe miasta. Lokalizacja miasta przebiegała w zbliżony sposób do lokalizacji wsi – pan zawierał umowę z zasadźcą, który pozyskiwał ludność z miast Europy Zachodniej. Odpowiednikiem sołtysa w mieście był – wójt.
Każde miasto otrzymywało prawa zapożyczone od jakiegoś korzystającego z samorządu miasta w Niemczech. Wszyscy osadnicy otrzymywali plac w celu wybudowania na nim domu. Płacili następnie za niego czynsz na rzecz pana gruntowego. Miasta na prawie niemieckim powstawały według ściśle określonego planu. Środek osady stanowił kwadratowy bądź też prostokątny plan – rynek, od którego pod kątem prostym rozchodziły się kolejno ulice.