Wojny napoleońskie - kalendarium, przyczyny i ich znaczenie

Wojny napoleońskie były w pewnym sensie kontynuacją walk, jakie prowadziły państwa europejskie przeciwko rewolucji francuskiej. Napoleon Bonaparte był wprawdzie władcą, który przywrócił we Francji ustrój monarchistyczny, jednocześnie jednak nie pochodził z królewskiego rodu, zachował wiele instytucji i zmian wprowadzonych podczas rewolucji francuskiej i nie wahał się radykalnie zmieniać systemu rządów w państwach europejskich, które pokonał. Stąd też walki przeciw Napoleonowi, początkowo obliczone jako „rewanż” za porażki w czasie trwania I koalicji, przerodziły się wkrótce w chęć obalenia „korsykańskiego potwora”, zanim ten zapanuje nad całą Europą i przeniesie na nią wzorce francuskie.

Generalnie można wyróżnić trzy duże etapy wojen napoleońskich. Pierwsze z nich to dokończenie walk toczonych jeszcze przed zamachem 18 brumaire'a 1799 roku i przejęciem władzy przez Napoleona, tj. rozbicie II koalicji. Ostatecznie udało się to Napoleonowi w roku 1802 i przez krótkie trzy lata w Europie zapanował długo oczekiwany pokój.

Stan równowagi był jednak bardzo chwiejny, jako że żadne z państw nie osiągnęło swojego głównego celu, stąd też drugi etap wojen napoleońskich, jakim były walki z III, IV i V koalicją, toczone w latach 1805 – 1809. W roku 1805 Napoleon pobił siły austriacko – rosyjskie w bitwie pod Austerlitz i zmusił Austrię do wycofania się z wojny. Gdy zamiast niej do wojny przyłączyły się Prusy, siły francuskie rozgromiły armię pruską w szeregu bitew pomiędzy 1806 a 1807 rokiem (Jena, Auersztadt, Pruska Iława, Frydland) i zajmując prawie całe ich terytorium, potem zaś zwróciły się przeciwko armii rosyjskiej. W rezultacie poniesionych klęsk władcy pruscy i rosyjscy byli zmuszeni podpisać w 1807 roku pokój, którego efektem było utworzenie Księstwa Warszawskiego. Rok później Napoleon zmuszony był stłumić powstanie przeciw wojskom francuskim w Hiszpanii, a w 1809 ponownie pokonać Austrię, wchodzącą w skład V koalicji (decydująca bitwa pod Wagram). Po roku 1809 Francja była u szczytu potęgi, kontrolując praktycznie cały kontynent i przyduszając Wielką Brytanię blokadą kontynentalną (zakaz handlu z Wyspami Brytyjskimi).

W 1812 roku Napoleon zaatakował Rosję, ostatnie silne państwo na kontynencie będące poza sferą jego wpływów. Tutaj jednak po raz pierwszy doszło do jego druzgocącej klęski w kampanii zimowej, co doprowadziło do zagłady Wielkiej Armii. Na przełomie 1812 i 1813 doszło do utworzenia VI koalicji napoleońskiej, w skład której weszły wszystkie wrogie Napoleonowi państwa. W 1813 Francuzi ponieśli kolejną wielką klęskę w bitwie pod Lipskiem, w roku 1814 zaś wojska koalicji zajęły Paryż. Napoleon, osadzony na Elbie, próbował wykorzystać napiętą sytuację we Francji i w roku 1815 powrócił na kontynent, starając się odzyskać władzę i tron cesarski. Ostatecznie pokonany w bitwie pod Waterloo, został wysłany na Wyspę Św. Heleny, daleko od Europy.

W rezultacie wojen napoleońskich runął dawny europejski porządek i układ sił. Wraz z wojskami Napoleona wkraczało też jego prawo i ideały, jak również częste zmiany terytorialne. Jednocześnie zaś wojny napoleońskie zmusiły do zdeklarowania się wielu narodów, takich jak Niemcy, Włosi, Hiszpanie czy Polacy. Stąd też są to jedne z najważniejszych wydarzeń  w historii Europy i świata.