Kultura XIX w. w Europie

Wielu historyków nazywa wiek XIX „pięknym wiekiem”, uznając go za jeden z najbardziej pomyślnych okresów w dziejach w ludzkości. Był to czas wielkich zmian w tradycyjnej strukturze społecznej, budowy wielkich imperiów kolonialnych i dominacji kultury europejskiej nad całym światem.

W wyniku wojen napoleońskich i przeniesienia ideałów rewolucji poza Francję doszło do ostatecznej „śmierci” dawnego ustroju feudalnego. W wyniku procesów zachodzących w Europie chłopi uzyskali ostatecznie ziemię na własność i stali się bardziej samodzielni. Dawna szlachta musiała przystosować się do nowej sytuacji, inwestując swoje majątki albo w ziemię, albo w nowo powstały przemysł fabryczny. Stąd też powstanie nowego rodzaju klasy wyższej – w której kryterium przynależności nie był już tylko tytuł szlachecki, ale i realny majątek. Z czasem warstwy bogatej szlachty i przemysłowców – kupców zlały się w jedną grupę. Jednocześnie zaś, na drugim biegunie doszło do powstania nowej grupy społecznej – robotników pracujących w przemyśle. Początkowo bezwzględnie wykorzystywani przez posiadaczy, z czasem coraz śmielej podejmowali walkę o swoje prawa i miejsce w społeczeństwie.

XIX wiek to także rozwój parlamentaryzmu i nowych idei politycznych. Jest to okres rozwoju bardziej nowoczesnej formy rządów, jaką była monarchia parlamentarna. W wielu krajach doszło do powstania ciekawej sytuacji, gdzie silna władza monarsza nie przeszkadzała wcale w rozwoju rządów parlamentarnych. W drugiej połowie wieku coraz większą rolę odgrywał socjalizm, nowa ideologia oparta na znaczeniu dotąd pogardzanych niższych warstw społecznych. Nie był to jednak nurt jednolity, posiadający wiele odcieni i definicji. Koniec XIX wieku to także początek walki o prawa kobiet, prowadzonych przez sufrażystki – walki, co należy podkreślić, udanej, która pozwoliła kobietom na zdobycie równych praw wyborczych i silniejszej pozycji osobistej, jak również niezależności.

Lata 1870 – 1914 nazywane są często „Piękną” lub „Złotą Epoką” (la Belle Epoque). Nakłada się to w czasie na tzw. „epokę wiktoriańską w Anglii”, czyli panowanie królowej Wiktorii (1837 – 1901). Jest to okres największej pomyślności potęg europejskich i względnego pokoju w Europie, mimo narastającego napięcia. Potęgi europejskie rywalizowały między sobą o dominację na świecie, doszło do rozwoju kolonializmu. Europejczycy bezwzględnie wykorzystywali gospodarczo kolonie,  z drugiej strony wierząc w to, że jest to szczytna misja zaniesienia „oświecenia” dzikim ludom Afryki i Azji. W Europie rozwój techniczny i poprawiające się warunki życiowe napawały optymizmem. Doszło do gwałtownego rozwoju kultury i nauki. W kontaktach międzyludzkich panował raczej konserwatyzm i sztywna, regulowana wieloma normami obyczajowość. Często jest ona nazywana właśnie „wiktoriańską”. W towarzystwie coraz większej wagi nabierało wykształcenie i umiejętność odpowiedniego zachowania się. Jednocześnie zaś coraz szerszy i łatwiejszy dostęp do informacji znacznie poszerzał horyzonty myślowe społeczeństwo. Wielu historyków nie waha się nazywać tych 40 lat „złotym wiekiem ludzkości”.