Lata 70. i 80 XIX wieku są okresem tworzenia się nowego rodzaju partii politycznych, znacznie różniących się swoim charakterem i metodami działania od wcześniejszych tworów. Coraz większe znaczenie w programach kolejnych związków politycznych stawało się przemodelowanie społeczeństwa i zbudowanie nowego wzoru stosunków społecznych. Większy nacisk kładziono na program zmian gospodarczych i społecznych, coraz ważniejsza stawała się również kwestia robotnicza, zastępując niejako wcześniejszą kwestię chłopską. Wreszcie też scena polityczna zaczęła ulegać wyraźnej polaryzacji – druga połowa XIX wieku jest okresem narodzin współczesnych pojęć „lewicy” i „prawicy” politycznej. Zjawisko polaryzacji stanowisk politycznych było powszechne w całej Europie, nie ominęło więc również ziem polskich. Należy jednak pamiętać o specyfice partii politycznych naszego regionu, które ze względu na specyficzną sytuację Polaków kładły duży nacisk nie tylko na kwestie społeczno – gospodarcze, ale i niepodległościowe. Stąd też włączenie owych kwestii do programów partyjnych.
Przegląd najważniejszych partii politycznych owego okresu przedstawia tabela:
| Partia | Rok założenia | Poglądy | Przedstawiciele |
| Stronnictwo Narodowo - Demokratyczne | 1897 | Prawica, poglądy narodowe | Roman Dmowski |
| Polska Partia Socjalistyczna | 1892 | Lewica, poglądy patriotyczne (późniejszy rozłam na stronnictwo internacjonalistyczne i narodowe | Józef Piłsudski, Walery Sławek |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 1895 | Centrum, nacisk na kwestię chłopską | Wincenty Witos |
| Socjaldemokracja Królestwa Polskiego | 1893 | Skrajna lewica, odrzucanie walki o niepodległość | Róża Luksemburg, Julian Marchlewski |
