Bitwa pod Lipskiem - przyczyny, przebieg, skutki

W 1812 roku Napoleon Bonaparte, znajdujący się wtedy u szczytu potęgi i władający bezpośrednio bądź przez swoich sojuszników prawie całą Europą postanowił pokonać ostatnie państwo kontynentalne, które było mu nieprzyjazne - Rosję carską. Potężne siły Napoleona, słynna Wielka Armia, złożona nie tylko z Francuzów, ale też Polaków, Niemców i Austriaków ruszyła na Moskwę. Okazało się jednak, że Napoleon nie docenił rosyjskiego uporu. Armia rosyjska, zamiast podejmowania bezpośredniej walki, wycofywała się w głąb kraju, paląc wszystkie zapasy. Gdy w końcu udało się wydać Rosjanom bitwę, niedaleko Moskwy pod Borodino (5 - 7.09.1812) skończyła się wielkimi stratami po obu stronach i w zasadzie niczego nie osiągnięto. Armia rosyjska oddała Moskwę, uprzednio podpaloną przez mieszkańców. Ostatecznie, już po nadejściu rosyjskiej zimy, Napoleon był zmuszony wycofać się, zaś jego armia w czasie odwrotu została praktycznie rozbita, w równej mierze przez Rosjan i warunki pogodowe. Teraz role się odwróciły i to Napoleon musiał przygotować się na inwazję koalicjantów.

Prędko okazało się, że "przyszywani" sojusznicy Napoleona, jakimi były Prusy i Austria, nie miały nawet zamiaru pozostawać u boku znienawidzonego Francuza. Do nowej, szóstej już koalicji przystąpiły Rosja, Anglia, Hiszpania, Szwecja, Prusy, Austria i większość państw niemieckich. Sprzymierzone siły przewyższały znacznie potencjał Napoleona, a w pościgu za wycofującą się armią zajęły tereny Księstwa Warszawskiego i zaczęły wkraczać na tereny państw niemieckich. Bonaparte, starając się odbudować swoje siły po klęsce w Rosji, potrzebował państw niemieckich jako "bufora", za którym mógłby zreorganizować swoje siły, stąd też starał się nie dopuścić do utraty terenów Związku Reńskiego. Walki toczyły się ze zmiennym szczęściem, Napoleonowi udało się pokonać koalicjantów w bitwach pod Lutzen i Budziszynem (maj 1813 roku), ostateczny wynik kampanii był jednak niekorzystny dla Francuzów.

Napoleon był zmuszony zebrać posiadane jeszcze siły pod Lipskiem, gdzie postanowił wydać koalicjantom bitwę. Po stronie Napoleona stały jeszcze ocalałe oddziały polskie i wojska saksońskie. Łączne siły przeciwników Napoleona przewyższały liczebność jego armii - 360 tysięcy żołnierzy i 1500 dział wobec odpowiednio 160 tysiącom i 700 działom.

Bitwa rozpoczęła się 16 października 1813 roku, w momencie gdy na pole bitwy dotarły połączone siły koalicjantów. Silne ataki sprzymierzonych armii nie przyniosły przez pierwsze dni dużych sukcesów, trwająca bitwa była jednak niezwykle krwawa. W trakcie walki doszło do przybycia posiłków koalicyjnych, na domiar zaś złego siły saskie zmieniły nieoczekiwanie front i Sasi dołączyli do koalicji antynapoleońskiej. 16 października, w ogniu walk, Napoleon mianował ks. Józefa Poniatowskiego marszałkiem Francji - było to niezwykłe wyróżnienie, niemal nieosiągalne dla cudzoziemca.

18 października okazał się dniem przełomowym. W czasie trwających 9 godzin walk siły koalicji zepchnęły wojska napoleońskie w kierunku Lipska. Bonaparte zrozumiał, że bitwa jest przegrana i postanowił wycofać pozostałe siły. Ewakuacja przez pobliską rzekę, Elsterę, nabrała dramatycznych znamion gdy w wyniku francuskiego błędu wysadzono przedwcześnie most łączący brzegi rzeki, odcinając część sił na drugim brzegu. Wśród nich znajdowały się oddziały polskie pod dowództwem Poniatowskiego. Książę Józef był już wtedy wielokrotnie ranny w czasie trwającej bitwy i poważnie osłabiony. W czasie próby przekroczenia rzeki jego oddział został ostrzelany przez francuskich żołnierzy, którzy mylnie wzięli polskich ułanów za Kozaków. W wyniku sojuszniczego ostrzału książę Poniatowski został zrzucony z konia i utonął.

Bitwa pod Lipskiem zakończyła się całkowitą klęską Napoleona, który nie był już w stanie zatrzymać pochodu koalicji. Wkrótce jej wojska wkroczyły na terytorium Francji (1814), a imperium Napoleona przestało istnieć. Na tron francuski powrócili Burbonowie a pokonany cesarz został wysłany na wyspę Elbę.

Bitwa pod Lipskiem jest często nazywana "bitwą narodów", bowiem uczestniczyli w niej przedstawiciele prawie wszystkich państw europejskich zaangażowanych w wojny napoleońskie. Była też jedną z największych bitew epoki napoleońskich i największą klęską Napoleona.