Polskie Państwo Podziemne - definicja
Mianem Polskiego Państwa Podziemnego określa się tajne struktury państwa polskiego, które istniały w czasie II wojny światowej i podlegały Rządowi RP na uchodźstwie. Termin ten po raz pierwszy użyty został w „Biuletynie Informacyjnym” (był to tygodnik konspiracyjny wydawany w latach 1939-1944 w Warszawie, a w okresie 1944-1945 w Krakowie) 13 stycznia 1944 r.
Polskie Państwo Podziemne - historia i zadania
Kampania wrześniowa zakończyła się militarnym sukcesem III Rzeszy, lecz nie złamała do końca patriotycznego ducha i oporu polskich żołnierzy. Już we wrześniu 1939 r., kiedy coraz powszechniejsze stawało się przekonanie, iż powstrzymywanie wojsk niemieckich nie może zakończyć się sukcesem, zaczęto opracowywać plany działalności konspiracyjnej. Dnia 25 września odbyło się spotkanie władz Warszawy z Radą Obrony Stolicy, generałem Juliuszem Rómmlem oraz generałem Michałem Tokarzewskim-Karaszewiczem. W tym samym czasie do organizatora obrony Warszawy (Rómmla) dotarła wiadomość od Wodza Naczelnego, by przejął dowództwo w obrębie całego kraju. Wtedy właśnie Rómmel wydał Tokarzewskiemu-Karaszewiczowi zadanie prowadzenia dalszej walki z Niemcami.
 |
| Opaska noszona przez żołnierzy Armii Krajowej/ for. Maciej Szczepańczyk |
Nocą z 26 na 27 września utworzono Służbę Zwycięstwu Polski – konspiracyjną organizację, której celem było: przywrócenie niepodległości Polski w granicach przedwojennych, reorganizacja armii polskiej oraz powołanie tymczasowych ośrodków władzy. Została ona jednak uznana przez generała Sikorskiego za zbytnio zbliżoną do obozu sanacyjnego (różnice polityczne). Dnia 13 listopada Służbę Zwycięstwu Polski rozwiązano i zastąpiono ją Związkiem Walki Zbrojnej, a dotychczasowego przywódcę – Tokarzewskiego-Karaszewicza – mianowano komendantem na obszar okupacji sowieckiej.
Powstanie Związku Walki Zbrojnej zagwarantowało Polsce ciągłość władzy, a przebywającemu na emigracji rządowi dało możliwość ingerowania w sprawy państwa. Organizacja ta miała działać ponad wszelkimi podziałami (partyjnymi, politycznymi itp.), dążąc do przywrócenia niepodległej Polski. Wchodzący w jej skład żołnierze i dowódcy snuli nawet plany zbrojnego powstania na tyłach armii okupacyjnej, gdy tylko polskie oddziały wrócą do kraju (niestety nie przewidzieli, iż przed nimi pojawi się Armia Czerwona).
Dnia 14 lutego 1942 r. rozkazem generała Władysława Sikorskiego Związek Walki Zbrojnej został przekształcony w Armię Krajową. Działanie to miało na celu scalenie Polskiego Państwa Podziemnego (dotychczas różne oddziały znajdowały się pod zarządem odmiennych ośrodków) oraz oddanie głównego dowództwa w ręce Rządu RP na uchodźstwie.
AK bardzo szybko stała się jedną z największych organizacji podziemnych w ówczesnej Europie. Jeszcze za czasów ZWZ należało doń ok. 40 000 żołnierzy, a już pod koniec roku 1942 – niemal 200 000. Warto jednak zaznaczyć, iż część członków nie przeszła koniecznych szkoleń, a stan uzbrojenia wciąż pozostawiał wiele do życzenia (źródła piszą o ok. 53 000 sztuk broni, z czego ledwie 6% było bronią maszynową).
Początkowo działanie AK polegało głównie na przygotowywaniu żołnierzy oraz gromadzeniu niezbędnych środków, aby kiedy tylko nadarzy się możliwość, uderzyć na Niemców. Już pod koniec 1942 r. zaczęto przeprowadzać szeroko zakrojone akcje dywersyjne, szczególnie uwzględniając bezpieczeństwo walczących, gdyż Niemcy niezwykle okrutnie rozprawiali się z wszelkimi przejawami buntu. Żołnierze wchodzący w skład Armii Krajowej starali się utrudniać życie okupantów, atakując dworce kolejowe, przejmując transporty, odbijając więźniów i paraliżując logistykę (niszczenie mostów, blokowanie dróg).
Działalność AK przejawiała się także w publikowaniu czasopism i broszur skutecznie obnażających hitlerowską propagandę. Z kolei dzięki funkcjonowaniu Tajnej Organizacji Nauczycielskiej utworzono prawie 2 tysiące szkół średnich oraz umożliwiono ukończenie studiów niemal 10 000 osobom.
Działający na terenach okupowanej polski Ruch Oporu przejawiał się na każdej płaszczyźnie życia. Dlatego też niezbędna była jego doskonała organizacja. Dywersję planował Kedyw (Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej). Istniały jeszcze ośrodki: wywiadowcze, logistyczne, biura finansowe i informacyjne, a także duszpasterskie.
Wielopłaszczyznowość działań polskiego Ruchu Oporu zaowocowała nazwaniem go Polskim Państwem Podziemnym, które działało w ukryciu, z dala od złowrogich spojrzeń niemieckiego okupanta. W całej ówczesnej Europie nie istniała tak rozbudowana organizacja.
Polskie Państwo Podziemne - znaczenie
Polskie Państwo Podziemne w olbrzymiej mierze przyczyniło się do zachowania najważniejszych idei oraz dążeń niepodległościowych na ziemiach opanowanych przez Niemców (faktycznie od 22 czerwca 1941 r. cała Polska znajdowała się pod władzą niemiecką). Heroiczne działania żołnierzy AK nie tylko utrudniały działanie sił III Rzeszy na terenach kraju ojczystego, lecz również wpływały na sytuację na froncie wschodnim poprzez przejmowanie dostaw itp. (choć nie był to rozstrzygający czynnik).
Funkcjonowanie Polskiego Państwa Podziemnego umożliwiło stworzenie zrębów nowej Polski, która miała odrodzić się po wojnie. Jedna olbrzymie wpływy Stalina i bierność aliantów doprowadziły do krwawej rozprawy komunistów z członkami AK oraz do przejęcia władzy (a więc także organizowania powojennej Polski) przez ludzi związanych z ZSRR.