Po śmierci Elżbiety I została zawiązana unia personalna w roku 1603 między Anglią i Szkocją. Wówczas to tron angielski przejęła szkocka dynastia Stuartów. Jednak ich działania, które miały prowadzić do absolutystycznych rządów, pogrążyły kraj w długotrwałym konflikcie między kolejnymi monarchami a parlamentem. Konflikt ten zamienił się ostatecznie w okresie rządów Karola I Stuarta w wojnę domową trwającą w latach 1640 – 1649.
W roku 1642 po opuszczeniu stolicy przez monarchę, rozpoczęły się działania wojenne przeciwko parlamentowi. Władca opuścił Londyn wraz ze swoimi zwolennikami – tzw. kawalerami. Oprócz tego do obozu króla przyłączyli się – poza starą szlachtą oraz Kościołem anglikańskim, również katolicy. Ci ostatni bowiem woleli widzieć w państwie rządy absolutystyczne aniżeli rządy purytanów.
Natomiast w drugim obozie przeciwnym królowi znaleźli się tzw. okrągłogłowi – od krótkich fryzur noszonych przez jej członków. W tej frakcji czołowe miejsce zajął radykalny purytanin, wywodzący się ze średniej szlachty – Oliver Cromwell.
To właśnie dzięki temu ostatniemu możliwy był końcowy sukces sił parlamentu. Zreorganizowano wówczas armię oraz zmieniono taktykę działania. Wzorem dla Cromwella stała się armia szwedzka króla Gustawa II Adolfa. Cromwellowi udało się też przekonać Izbę Gmin do zmiany nieudolnego dowództwa i uchwalenia aktu o Armii Nowego Wzoru.
Szczególną rolę w nowych strukturach odgrywali tzw. żelaznobocy, którzy siali postrach wśród wojsk nieprzyjacielskich. Jednolite pod względem dowodzenia, umundurowania, regulaminu, oparte na stałym budżecie wojsko cechowała od tej chwili karność oraz odwaga. Wynikały one przede wszystkim ze świadomości celów i sensu wojny oraz religijnego zapału. Ponadto Cromwell zdołał w krótkim czasie zorganizować sprawne pułki kawalerii. W tej ostatni kwestii początkowo armia królewska miała zdecydowaną przewagę.
Do decydującej bitwy doszło 14 czerwca w roku 1645 pod Naseby. Siły parlamentu pod dowództwem sir. Thomasa Fairfaxa liczyły 6 tysięcy kawalerii oraz 7 tysięcy piechoty. Natomiast z drugiej strony siły pod dowództwem króla oraz księcia Ruperta Reńskiego liczyły 4 tysiące kawalerii oraz około 3,5 tysiąca piechoty. Ostatecznie bitwa zakończyła się klęską Karola I Stuarta, przy 1000 zabitych oraz 5 tysięcy pojmanych po jego stronie.
Po zwycięstwie, które zakończyło jednoczenie wojnę, Cromwell wkroczył do stolicy na czele swoich zwycięskich oddziałów. Następnie doprowadził do czystek w parlamencie. Król Karol I został skazany za zdradę i 30 stycznia w roku 1649 został ścięty. W tym samym roku – 19 maja, Anglię proklamowano republiką oraz jednocześnie rozwiązano Izbę Lordów.