Praska Wiosna - przyczyny, historia, skutki

W roku 1968 przez całą Europę przetoczyła się fala protestów, inicjowanych głównie przez młode pokolenie, studentów i intelektualistów. Na zachodzie Europy zamieszki owe przybrały ogólnie charakter antywojenny, będący efektem zmęczenia napięciem Zimnej Wojny. W Europie Wschodniej z kolei miały one zwykle charakter antyradziecki, dążący do mniejszej zależności państw „demokracji ludowej” od ZSRR.

Najtragiczniejsze w skutkach stały się wystąpienia w Czechosłowacji, nazwane później „praską wiosną”. Władze komunistyczne w Czechosłowacji wzbudzały jedne z największych oporów społecznych w całym bloku wschodnim, głównie przez swoją niechęć do jakichkolwiek ustępstw i twarde trzymanie się linii partyjnej. Stąd też cichy społeczny opór, istniejący zwłaszcza wśród środowisk intelektualnych jeszcze przed 1968. Atmosfera owego roku doprowadziła jednak do całej serii wystąpień i protestów paraliżujących kraj. Aby odzyskać kontrolę, partia musiała zgodzić się na kompromis. Na czele kraju postawiono lubianego Alexandra Dubceka, umiarkowanego komunistę. Ogłosił on rewolucyjny jak na tamte czasy projekt reform, zbiorczo nazwanych „socjalizmem z ludzką twarzą”, a polegających na znaczącym złagodzeniu kursu polityki wewnętrznej i inwestycji w dziedziny socjalne.

Dubcek nie krytykował otwarcie sojuszu z ZSRR, jednakże jego reformy nie były uzgadniane z Moskwą. Na nieszczęście Czechosłowacji władzę w Moskwie sprawował już wtedy Leonid Breżniew, zwolennik poglądu, że wszelkie odstępstwa od normy w obozie komunistycznym należy szybko zwalczać, by nie stały się zarzewiem kontrrewolucji.

W nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 roku siły zbrojne ZSRR, NRD, Polski, Węgier i Bułgarii wkroczyły na terytorium Czechosłowacji. Operacja o kryptonimie „Dunaj” miała być rzekomo odpowiedzią na „prośbę o pomoc” radykalnych czechoslowackich komunistów. Dosyć prędko większość kraju została opanowana przez siły Układu Warszawskiego. Rząd Dubceka został aresztowany, a na jego miejsce wprowadzono posłusznych Moskwie komunistów. Wszelkie zamieszki zostały spacyfikowane. W następstwie interwencji radzieckiej system polityczny w Czechosłowacji uległ „zamrożeniu” aż do roku 1989.