Radziecka interwencja w Afganistanie - przyczyny, przebieg, skutki

ZSRR od początku rządów Breżniewa w drugiej połowie lat 60. przyjęło za założenie, że system komunistyczny w krajach zależnych od ZSRR musi być utrzymywany za wszelką cenę, nawet kosztem interwencji zbrojnej. W szerszym znaczeniu tej doktryny,  również państwa niekomunistyczne, ale sympatyzujące z ZSRR należało powstrzymywać przed zmianami rządu. Stąd też gdy w roku 1979 w Afganistanie doszło do rewolucji i obalenia przychylnej  ZSRR władzy, rządowi „koalicyjnemu” z dużą liczbą komunistów, Leonid Breżniew zarządził mobilizację sił. Nikt nie spodziewał się wtedy, że interwencja ta stanie się słynnym „radzieckim Wietnamem”.

Obalenie najpierw monarchii, później zaś rządów republikańskich  doprowadziło w Afganistanie do przejęcia władzy przez radykałów islamskich, którzy chcieli przekształcić kraj w państwo wyznaniowe. Aby temu zapobiec, ZSRR zorganizowało, zgodnie ze swoją metodą działań zresztą, grupę komunistów afgańskich, którzy „poprosili” władze Związku Radzieckiego o pomoc. W roku 1979 na terytorium Afganistanu wkroczyła armia sowiecka, w krótkim czasie zajmując cały kraj.

Zajęcie terenu nie równało się jednak jego kontroli, a marionetkowy rząd powołany przez Sowietów nie zyskał wielkiego poparcia. W górzystych prowincjach kraju walkę z Sowietami toczyły oddziały islamskich radykałów – Talibów. Początkowo miały one kłopoty w związku z wielką przewagą technologiczną Sowietów, już wkrótce jednak do gry włączył się trzeci czynnik – Stany Zjednoczone. Po kryjomu dostarczały one rebeliantom zaawansowaną broń, w tym systemy obrony przeciwlotniczej i ciężki arsenał, wyrównując szanse obu stron.

Dziewięcioletnie zmagania zakończyły się wykończeniem radzieckiej armii i poważnym nadwyrężeniem sowieckiej gospodarki, co przypominało do złudzenia sytuację USA w Wietnamie pod koniec konfliktu. Ostatecznie na polecenie Gorbaczowa wojska sowieckie wycofały się z Afganistanu w roku 1989. Władzę niemal natychmiast przejęli Talibowie, wprowadzając zasady państwa islamskiego. Zmianę miała przynieść dopiero rozpoczęta dwadzieścia lat później interwencja amerykańska. Walki w kraju trwają do dzisiaj i jak na ironię – broń amerykańska wysłana przeciwko Sowietom służy teraz do zwalczania sił amerykańskich.