Wojna rosyjsko-japońska - przyczyny, przebieg, skutki

Niemalże do końca XIX wieku Rosja była, z racji swojego położenia, niekwestionowanym hegemonem w rejonie  północnej Azji. Imperium Rosyjskie nie było zainteresowane koloniami na innych kontynentach, o czym może świadczyć chociażby sprzedaż Alaski Stanom Zjednoczonym, coraz częściej jednak w planach rosyjskich pojawiały się idee skierowania ekspansji na  centralną Azję, terytoria chińskie, Mandżurię i Koreę. Niespodziewanie jednak  pojawił się nowy konkurent, rzucający wyzwanie  rosyjskiemu mocarstwu  - Cesarstwo Japonii, jedyne państwo spoza kręgu kultury europejskiej, które  mogło się pochwalić równie ogromnym skokiem technologicznym.

Kością niezgody były tereny Korei, Mandżurii i pośrednio również Chin, co do których obie strony planowały w przyszłości ekspansję.   Początkowo zresztą japońska dyplomacja zabiegała o stworzenie nowego, oficjalnego podziału stref wpływów. Układ taki nie byłby na rękę Rosji, która to  nie uznawała  Japonii za równorzędnego partnera do rozmów. Dodatkowo otoczenie cara uważało, że ewentualna wygrana wojna może poprawić  pozycję władcy. Z kolei Japończycy dzięki siatce swoich szpiegów na terenach azjatyckich zdawali sobie sprawę, że  Rosja nie jest przygotowana do wojny. Stąd też to właśnie Japonia zadała pierwszy cios, atakując niespodziewanie i bez wypowiedzenia wojny rosyjską bazę w Port Artur, 8.02.1904 roku.

Wojna szybko przybrała dla Rosji zły obrót. Oblężenie i późniejszy upadek Port Artur spowodowały utratę najważniejszego węzła obrony w tym rejonie, jednocześnie zaś głównej bazy floty.   Car został zmuszony do wysłania na pomoc rosyjskim wojskom Floty Bałtyckiej. Okazało się jednak, że Anglicy sprzyjali  Japonii w tej wojnie, odmawiając  rosyjskim okrętom możliwości przejścia przez Kanał Sueski i zmuszając je do podjęcia okrężnej drogi dookoła Afryki. Wydarzenie to mało nie sprowokowało wojny brytyjsko – rosyjskiej. Tymczasem na lądzie wojska  rosyjskie ponosiły klęskę za klęską. Było to wywołane nie tyle przewagą technologiczną czy też liczebną Japończyków, ale karygodnymi błędami w dowodzeniu rosyjskich  jednostek, kłopotach z dostawami dla wojska i chaosem administracyjnym. Gwoździem do trumny  stała się  bitwa pod Cuszimą (27-28.05.1905) kiedy to świeżo przybyła Flota Bałtycka  została w pierwszej bitwie praktycznie zniszczona przez japońską marynarkę wojenną.

Ostatecznie Rosjanie zostali zmuszeni do podpisania upokarzającego pokoju  w Postmouth, 5.09.1905 roku.  W myśl jego postanowień godziła się na dominację japońską w Mandżurii i Korei, oddawała też zwycięzcom  południowy Sachalin i  Port Artur. Upokorzenie wywołane przegraną, jak również pogarszająca się sytuacja ekonomiczna doprowadziły do wybuchu w Rosji rewolucji, która z trudem tylko została stłumiona. Pozytywnym skutkiem przegranej była za to gruntowna reforma armii, przeprowadzona przez czynniki wojskowe. Z kolei dla Japonii wygrana stanowiła  punkt zwrotny, od którego została ona uznana przez państwa europejskie za równorzędną potęgę.