Kongres berliński (1878) - traktat berliński i jego postanowienia

W latach 1877 – 1878 Rosja stoczyła kolejną, dziesiątą już wojnę z Imperium Osmańskim. Tym razem kampania wojenna była wyjątkowo szczęśliwa dla Rosji i była właściwie pasmem zwycięstw nad słabą armią turecką. Sułtan był zmuszony do przyjęcia bardzo ciężkich warunków zawieszenia broni. Według postanowień traktatu pokojowego w San Stefano (3.03.1878). Turcja nie tylko oddawała Rosji tereny Besarabii, ale dodatkowo była zmuszona do uznania niepodległości Bośni, Czarnogóry i Rumunii, a wszystkie te państwa miały zyskać duże nabytki terytorialne. Najważniejszym punktem miało być jednak utworzenie nowego państwa  bułgarskiego, tzw. Wielkiej Bułgarii. Gdyby traktat pokojowy wszedł w życie, Rosja zyskałaby dzięki tak silnemu sojusznikowi niemal nieograniczone wpływy na Bałkanach.

Działania rosyjskie głęboko zaniepokoiły opinię publiczną w Europie. Szczególnie zagrożone czuły się Austro – Węgry, również planujące ekspansję na Bałkany, jak i Wielka Brytania, obawiająca się zbytniego wzrostu potęgi Rosji. W rezultacie szeregu działań dyplomatycznych, od nacisków po zwyczajne groźby, Rosja została zmuszona do udziału w nowej konferencji pokojowej, tym razem zorganizowanej w Berlinie, pomiędzy 13.06. a 13.07.1878 roku. Spotkanie to zostało nazwane kongresem berlińskim i było jednym z ostatnich wielkich zjazdów przedstawicieli europejskich mocarstw przed I wojną światową.

Rosja została zmuszona do rewizji postanowień traktatu na znacznie mniej korzystne zarówno dla niej samej, jak i jej sojuszników. Upadły plany utworzenia Wielkiej Bułgarii, a terytorium nowego państwa zostało znacznie okrojone. Również Bośnia i Hercegowina zostały oddane pod formalną „opiekę” Austro – Węgrom, co w praktyce równało się ich zajęciu przez to państwo (oficjalnej aneksji dokonano w roku 1908). Rosja zyskiwała jedynie tereny na Kaukazie. Za swoje pośrednictwo w konferencji, Francja i Wielka Brytania przywłaszczyły sobie tereny tureckie, odpowiednio Tunezję i Cypr.

Kongres berliński był ostatnim tego typu wielkim zjazdem mocarstw przed I wojną światową i ujawnił istniejące już napięcia pomiędzy poszczególnymi państwami. Wzbudził on szczególną niechęć w Rosji i państwach bałkańskich, które liczyły na znacznie większe aneksje terytorium Turcji i poczuły się oszukane. Mimo że dyplomacja brytyjska uznała to za sukces, nie rozwiązało to najbardziej palących problemów Europy. Kanclerz Niemiec Otto von Bismarck miał wtedy powiedzieć, że nowa wojna europejska na pewno zacznie się z powodu jakieś „awantury” na Bałkanach.