Napoleon Bonaparte - rządy, polityka wewnętrzna i zagraniczna. Ocena rządów Napoleona

Napoleon Bonaparte przejął władzę we Francji w wyniku zamachu stanu 18 brumaire'a (9.11.) 1799 roku, kończąc tym samym rewolucję francuską. 24.12.1799 roku wprowadził on nową konstytucję, zwaną konsularną, lub Konstytucją roku VIII. Na mocy jej przepisów Francją miał rządzić trzyosobowy Konsulat, z Napoleonem jako Pierwszym Konsulem. W praktyce już wtedy Napoleon sprawował faktyczną władzę w państwie.

Bonaparte rozpoczął swoje rządy od przeprowadzenia szeregu reform, które jednocześnie usprawniały administrację państwa, jak również pozwalały mu na większą kontrolę nad nim. Dokonał on szeregu zmian w prawie, kodyfikując je i wprowadzając w 1804 Kodeks Napoleona, dotyczący prawa cywilnego. Jednocześnie rozbudowywał on siły policyjne, wprowadził również cenzurę i ograniczył prawa robotników do wystąpień i protestów – wszystko to w celu zminimalizowania ryzyka buntu przeciw swojej władzy. Nie można jednak powiedzieć, że jego rządy były jedynie represyjne, jako że starał się również czerpać wiele z dziedzictwa rewolucji, wykorzystując między innymi słynne hasła o wolności, równości i braterstwie.

W kwestiach religijnych udało mu się podpisać w roku 1801 konkordat z papieżem, który jednak musiał iść na wiele ustępstw, m.in. pogodzić się z utratą zajętych w czasie rewolucji majątków kościelnych i przysięgę na wierność Francji kapłanów.

W roku 1804 własnoręcznie koronował się na cesarza, uprzednio przeprowadzając plebiscyt w społeczeństwie, które wyraziło na to zgodę. Znamienne jest, że koronował się on na cesarza Francuzów, a nie Francji.

W polityce zagranicznej Napoleon Bonaparte, zarówno jako konsul, jak i później cesarz, kierował się własnymi, ambitnymi planami. Dążył on do rozciągnięcia kontroli nad całym kontynentem, jednakże doprowadzić do tego miały różne metody. W wielu pokonanych w czasie wojen 1800 -1809 państwach obsadzał w roli władców członków swojej bliższej i dalszej rodziny, tworząc z nich swoistą nową dynastię. Nie wahał się też przed tworzeniem nowych państw i związków, jak Księstwo Warszawskie czy Związek Reński. Pokonane lub nowo utworzone państwa często musiały wprowadzić Kodeks Napoleona do swojego ustroju. Z drugiej zaś zabiegał o „przyjaźń” pokonanych silniejszych wrogów, takich jak Austria czy Prusy.  Po pokonaniu tych europejskich potęg zmusił je do wejścia w sojusz przeciwko Wielkiej Brytanii, dołączenie do blokady kontynentalnej i wsparcie kontyngentami wojskowymi. Ożenił się też z córką cesarza Franciszka II, Marią Ludwiką, chcąc tym samym przypieczętować sojusz z Austrią. System sojuszników napoleońskich posypał się jednak od razu po jego klęsce w Rosji w roku 1812.

Wreszcie Napoleon podłożył wielkie zasługi w zakresie szkolnictwa, dokonując reformy i rozbudowania go w roku 1810.

Państwo francuskie za Napoleona stało się tworem silnym, scentralizowanym i podporządkowanym woli władcy, który mógł polegać na sile aparatu policyjnego, wojska i administracji. Pozwoliło mu to też na serię wspaniałych kampanii wojennych, które zmieniły wygląd Europy. Mimo ostatecznej klęski pewne zdobycze i zmiany wprowadzone za jego panowania nie mogły już zostać cofnięte i doprowadziły do całego szeregu reform i przemian w całej Europie.