Reformy i dokonania Napoleona Bonaparte

Kiedy w roku 1799 Napoleonowi Bonaparte udało się uchwycić władzę w rewolucyjnej Francji i doprowadzić do wprowadzenia konsulatu, nikt jeszcze nie spodziewał się,  że państwo zyskuje w jego osobie jednego z najwybitniejszych administratorów i reformatorów. Niemal od razu zaczął on przemodelowanie administracji państwowej, łącząc rewolucyjne ideały z własną wizją.

Napoleon przeprowadził reformę administracyjną państwa, usprawniającą jego zarządzanie. Nowy system był trójstopniowy, państwo zostało podzielone na gminy, powiaty i departamenty. Ich zarządcy (odpowiednio merowie, podprefekci i prefekci) byli podporządkowani Napoleonowi i przez niego mianowani, co umacniało jego władzę. Dodatkowo Napoleon rozbudował aparat policyjny państwa. Na jego czele postawił uzdolnionego Josepha Fouche, który czuwał nad wykonywaniem woli Napoleona i wprowadzaniem jego reform. Wraz z wprowadzeniem cenzury spowodowało to przekształcenie Francji w silne, scentralizowane państwo, mocno ingerujące w życie obywateli.

Równie ważne były reformy dotyczące skarbowości. Udało mu się zahamować proces inflacji i wzmocnić walutę państwową, utworzył też Bank Francji (1800). Swoimi działaniami wspierał kupców francuskich, zreformował giełdy handlowe (1801), podjął się reformy wag i miar, jak również reformy walutowej (1803). Duże inwestycje rządowe i roboty publiczne dla biedoty poprawiały sytuację materialną obywateli, jednocześnie zaś jednak Bonaparte ograniczał możliwości buntu i protestów wśród robotników, upatrując w nich niebezpieczny i niestabilny element.

Najważniejszym dokonaniem w kwestii reform było niewątpliwie wprowadzenie Kodeksu Napoleona (w roku 1804). Wprowadziła ona zasadę wolności wyznania, wolności osobistej, zniesienia przywilejów feudalnych i równości wobec prawa. Wprowadzono śluby cywilne i uznano „świętość” własności prywatnej (nie mogła ona być naruszana, jeżeli nie wymagało tego najwyższe dobro państwa). Wraz z wprowadzeniem Kodeksu Napoleona, utwierdzającego zdobycze rewolucji i jej słynne hasła (wolność, równość i braterstwo), doszło też do reformy i kodyfikacji prawa, wprowadzając nowe kodeksy dla prawa cywilnego, karnego i handlowego.

Napoleon zawarł też konkordat z Kościołem w roku 1801, pozwalając na odnowienie stosunków i odbudowy zniszczonej sieci parafialnej, mimo że papież był zmuszony uznać rozdział państwa od kościoła i utratę majątku kościelnego skonfiskowanego w czasie rewolucji.