o charakterze historycznym i filozoficznym. Pisarz pokusił się również o konfrontację poezji i natury.
Pierwsza z głównych części przedstawia obraz młodopolskiego Krakowa, druga mówi o Warszawie w okresie międzywojennym, a następne o twórczości pod okupacją niemiecką i w Ameryce. Utwór napisany został jedenastozgłoskowcem pozbawionym rymów.
Wymowa
Można powiedzieć, że Traktat stanowi diagnozę poezji polskiej, uzasadnioną refleksjami cywilizacyjnymi z perspektywy uczestnika II wojny światowej. W swoich przywołaniach literacko-kulturowych Miłosz jest świadomie eklektyczny – wie, że odwołuje się do najrozmaitszych tradycji i już same ten zabieg buduje wyjątkowość i złożoność tego utworu.