Przyjście Tristana na świat
Tristan był synem Riwalena (króla Lonii) oraz Blancheflor (siostry króla Kornwalii). Nie było mu jednak dane poznać swoich rodziców – ojciec umarł na krótko przed jego narodzinami, a matka, nie mogąc znieść straty ukochanego, odeszła niedługo po wydaniu Tristana na świat:
- Synu - rzekła - długo pragnęłam cię ujrzeć; i widzę najpiękniejszą istotę, jaką kiedykolwiek niewiasta nosiła w żywocie. (...). Że więc przybyłeś na ziemię przez smutek, imię twoje będzie Tristan. Rzekłszy te słowa ucałowała go i, ucałowawszy, natychmiast umarła (…).
Małego chłopca wziął na wychowanie Rochałt Dzierżący Słowo – zaufana postać dla jego rodziny.
Młodość Tristana
Tristan przez siedem lat dorastał pod opieką przybranego ojca. Wkrótce został przekazany Gornewalowi, który nauczył go rycerskich umiejętności (walki mieczem, lancą itp.) oraz przekazał najważniejsze wartości etosu rycerskiego (odrzucać kłamstwo, wspomagać słabszych, szanować dane słowo).
Kilkunastoletni Tristan został porwany przez norweskich kupców i trafił do Kornwalii. Tam znalazł się pod opieką króla Marka, który był też jego wujem. Chłopic imponował swoimi niesamowitymi zdolnościami pokazując, że jest nie tylko dobrze wyszkolonym rycerzem, ale także człowiekiem posiadającym wspaniałe umiejętności myśliwskie, muzyczne oraz szlachetne cechy charakteru.
Tristan - odważny rycerz
Bohater utworu już wkrótce po przybyciu do Kornwalii miał okazję wykazać się swoim męstwem. Mieszkańcy krainy żyli w przerażeniu powodowanym przez, reprezentujący Irlandię, rycerza Morhołta:
(...) mocą dawnych traktatów Irlandczycy mogli ściągnąć z Kornwalii jednego roku trzysta funtów miedzi, drugiego roku trzysta funtów czystego srebra, zasię trzeciego trzysta funtów złota. Ale kiedy przychodził czwarty rok, uwozili trzystu młodych chłopców i trzysta młodych dziewcząt w wieku piętnastu lat, wybieranych losem spośród rodzin Kornwalii. Owóż tego roku, jako posła swego zlecenia, król wyprawił do Tyntagielu olbrzymiego rycerza Morhołta (…).
Tristan pokonał go w pojedynku, którego stawką było zaprzestanie ściągania trybutu z Kornwalii. Młodzieniec nie bał się śmierci, był na nią przygotowany i chciał opuścić świat w godny sposób. Rany, jakie odniósł w pojedynku z Morhołtem, były ciężkie i przekonany o swym rychłym zgonie bohater postanowił oddalić się i prosił, by wypuszczono go na pełne morze w łodzi bez wioseł i żagla.
Tristan swoją odwagą i wielkimi umiejętnościami wykazywał się jeszcze kilkukrotnie. Największym dokonaniem bohatera było pokonanie smoka atakującego Irlandię. Dzięki temu zdobył rękę Izoldy Jasnowłosej dla swego wuja. Innym przykładem jego wspaniałego męstwa było pokonanie Urgana Włochatego – olbrzyma, który nękał mieszkańców Galii (dzięki temu zwycięstwu Tristan zdobył psa Milusia – lekarstwo na wszystkie zgryzoty).
Tristan - bohater wyznający etos rycerski
Tristan to wojownik niezwykle honorowy i szlachetny. Nie pomagał wujowi Markowi dla tytułów czy bogactw, lecz czynił to z potrzeby serca oraz sumienia. Kiedy wszyscy dostojnicy twierdzili, że robi to tylko ze względów praktycznych, postanowił udać się do Irlandii po Izoldę Jasnowłosą – przyszłą żonę króla Marka – by udowodnić im, iż najważniejsze jest dla niego dobro wuja.
Wpojone zasady stanowiły ogromną wartość dla Tristana – przez całe życie pragnął się nimi kierować. Zawsze chętnie pomagał słabszym i nigdy nie lękał się jakiegokolwiek przeciwnika. Lojalność wobec króla Marka mobilizowała go do działania i dodawała mu sił (np. do pokonania Morhołta). Tristan gorliwie wierzył w Boga i ufał w Jego sprawiedliwość:
(…) ale pokładał ufność w Bogu i wiedział, że na udeptanej ziemi nikt nie ośmieli się dobyć broni przeciwko niemu. I zaiste sprawiedliwie pokładał ufność w Bogu (…).
Tristan - wojownik pokonany przez miłość
Momentem gwałtownej przemiany Tristana było wypicie eliksiru miłosnego, który przeznaczony był dla Izoldy Jasnowłosej i króla Marka. Miłość, jaka narodziła się wtedy między bohaterem a przyszłą żoną króla Kornwalii, stała się przyczyną jego zmiany. Uczucie to było fatalne, gdyż stanowiło zaprzeczenie całej dotychczasowej postawy Tristana, jednak mocy eliksiru nie można było w żaden sposób pokonać.
Tristan, chcąc żyć z Izoldą Jasnowłosą, musiał oszukiwać i kłamać. Próbował znaleźć ukojenie w ramionach innej kobiety, Izoldy o Białych Dłoniach, lecz okazało się to niemożliwe. Wspaniały wojownik stał się żywym zaprzeczeniem etosu rycerskiego, do czego doprowadziła właśnie niezwykle gwałtowna miłość. Bardzo źle znosił rozłąkę ze swą ukochaną, rozłąkę konieczną, by mogli w ogóle żyć:
(…) Z dala od niej czuł, iż śmierć jego jest pewna i bliska; raczej umrzeć od jednego razu niż konać dzień po dniu. Kto żyje w męczarni, jest jakby umarły. Tristan pragnie śmierci, żąda śmierci; ale niech królowa dowie się bodaj, że zginął z miłości dla niej; niech się dowie, a lżej mu będzie umrzeć (…)
– słowa te potwierdzają wielkie cierpienie, jakiego doznawał Tristan, będąc oddzielonym od Izoldy.
Finałem tragicznej miłości jest śmierć, która dosięga Tristana z powodu nieustającej tęsknoty za ukochaną. Ostatnim życzeniem bohatera było ujrzeć jeszcze raz twarz Izoldy Jasnowłosej. Niestety nie było mu to dane – Izolda o Białych Dłoniach skłamała, że przypływający statek ma czarną flagę, co miało oznaczać, iż nie ma na nim Izoldy Jasnowłosej. Tristan umarł więc w bólu, w poczuciu rozłąki.
Podsumowanie
Tristan był bohaterem niezwykle szlachetnym i odważnym. Kiedy pozostawał wolny od wpływu magicznego eliksiru, niejednokrotnie udowadniał swój heroizm i lojalności wobec króla. Zmiana, jaka dokonała się w jego osobowości, nie była przez Tristana zawiniona. To eliksir miłości wziął go we władanie i połączył jego serce z kobietą, której Tristan nigdy nie powinien był kochać – przyszłą żoną swojego wuja i króla Kornwalii, Izoldą Jasnowłosą.