Według „Słownika terminów literackich”, ballada romantyczna to gatunek z pogranicza epiki i liryki, zawierający również aspekty dramatu.
Elementami epickimi są tu fabuła, akcja, narracja oraz bohaterowie. Fabuła najczęściej dotyczy wydarzeń historycznych lub legendarnych, a także zawiera aspekty fantastyczne. Bohaterowie często uosabiają określone typy i postawy życiowe.
Elementami lirycznymi ballady są poetycki nastrój tekstu, subiektywna wizja świata i obecność środków stylistycznych, takich jak metafora, paralelizm składniowy, porównania, powtórzenia czy epitety. Tekst ma charakter meliczny: jest zrytmizowany i często pojawia się refren.
Dramatyczne właściwości gatunku ujawniają się w postaci wzbogacenia akcji o monologi i dialogi.
W balladzie romantycznej dużą rolę odgrywa natura. Jest ona traktowana jako siła transcendentna i ambiwalentna. Bardzo ważną funkcję pełni tu również folklor. Światopogląd ludowy przejawia się w postaci wyrazistego porządku moralnego (motywu winy i kary).
Polska ballada romantyczna znajduje najpełniejszą realizację w twórczości Adama Mickiewicza, którego „Ballady i romanse” stanowią umowny początek romantyzmu. Europejskimi wzorcami tego gatunku są natomiast utwory z kręgu kultury niemieckiej: Johana G. Herdera, Johanna W. Goethego, Friedricha Schillera oraz angielskiej: William Wordsworth, Samuel Coleridge, Walter Scott.