Powieść naturalistyczna - geneza
Powstanie naturalizmu jako nurtu w literaturze ściśle wiąże się z postacią francuskiego pisarza Emile'a Zoli. Prekursorami nowego prądu byli m.in. Gustaw Flaubert i bracia Goncourt (w przedmowie do „Germinie Lacerteux” apelowali oni o absolutną naukowość literatury i kliniczne badanie zachowań ludzkich), ale to właśnie autor „Teresy Raquin” najbardziej przyczynił się do rozpropagowania naturalizmu w literaturze.
Tworzony przez Zolę w latach 1869-1893 cykl „Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa”, który składał się z 20 powieści, powstawał właśnie w myśl nowej metody. Jej założenia opisał Zola w studium pt.: „Powieść eksperymentalna”, opublikowanym w 1880 r.
Powieść naturalistyczna - cechy i założenia
Naturalizm był prądem postulującym naukowość. Człowieka postrzegano przede wszystkim jako istotę biologiczną, starając się odtworzyć czynniki, jakie popychały go do zachowań określonego rodzaju. Bohaterowie dzieł tego typu często byli postaciami reprezentującymi niższe warstwy społeczne. Zmianie uległ więc również język, który był dostosowywany do ich realiów życiowych.
Powieść naturalistyczna kładła wielki nacisk na ukazywanie problemów społecznych. Działanie człowieka opisywała jako wynik pewnych predyspozycji genetycznych oraz, w mniejszym stopniu, swoisty produkt otoczenia, w jakim dany człowiek się znalazł. Tematyka tego rodzaju powieści często dotykała spraw codziennych i problemów pozornie błahych.
Istotną rolę w dziełach naturalistów zyskały opisy i analizy psychologiczne. Dzięki nim twórcy mogli przybliżać poszczególne wydarzenia oraz stany emocjonalne (często ujawniając motywacje) bohaterów.
Świat ukazany w powieściach naturalistycznych jest miejscem, w którym najważniejszą rolę pełnią czynniki biologiczne i społeczne. Tym zasadom podlega wszystko – prawo naturalne bezlitośnie zaprowadza swój porządek, nobilitując silniejszych, a słabszych skazując na zagładę. Z kolei w ludzkim życiu wielką rolę odgrywa seksualność – powiązana głównie z chęcią przedłużenia gatunku, choć niepozbawiona motywacji hedonistycznej.
Narracja dzieł naturalistów prowadzona była zazwyczaj z perspektywy trzeciej osoby liczby pojedynczej, chociaż pojawiały się także fragmenty pierwszoosobowe. Postać opowiadająca, podobnie jak w realizmie, musiała zachować obiektywizm. Dlatego też powieści te zawierają liczne opisy różnego rodzaju patologii (przemocy, wyniszczającej biedy, chorób) i cierpień. Ich fabuła często podzielona była na luźno powiązane ze sobą fragmenty, które przedstawiały wymowne i sugestywne sytuacje (technice tej niechętny był Zola).
Powieść naturalistyczna - najważniejsi przedstawiciele i przykłady
Emile Zola – cykl 20 powieści „Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa", wśród nich, m.in.: „W matni” (1877) oraz „Germinal” (1885);
Guy de Maupassant – „Baryłeczka” (1880), „Piękny pan” (1885);
Adolf Dygasiński – „Wilk, psy i ludzie” (1883), „Zając” (1900);
Antoni Sygietyński – „Na skałach Calvados” (1884).