Definicja
To środek stylistyczny polegający na utworzeniu całkiem nowego znaczeniowo wyrazu po to, by określić wcześniej nienazwany przedmiot. Czasem neologizmy stosowane są by osiągnąć w utworze określony, artystyczny efekt. Neologizm jest zjawiskiem innowacyjnym, a jego nowość może być mniej lub bardziej zakorzeniona w danym języku.
Zastosowanie
W niektórych językach tworzy się neologizmy po to, by uniknąć niepotrzebnych zapożyczeń z języków obcych i zachować autonomię własnej, narodowej mowy. Niektóre neologizmy to określenia motywów pochodzących z fikcji literackiej. Jeśli autorowi brakuje słowa na określenie elementów stworzonego przez siebie świata przedstawionego, sięga po możliwość stworzenia całkiem nowego wyrazu.
W polskiej literaturze ten zabieg był szczególnie popularny w modernizmie, jednak neologizmy odnajdziemy już w poezji Cypriana Kamila Norwida. Zainteresowali się tez nimi futuryści i postmoderniści. W literaturze współczesnej z neologizowania zasłynęli m.in. Bolesław Leśmian, Miron Białoszewski czy Stanisław Lem.
Rodzaje
Wśród najważniejszych neologizmów wyróżniamy:
- słowotwórcze, tworzymy je od wyrazów już istniejących za pomocą dodania odpowiednich form
- frazeologiczne, tworzące nowe związki wyrazowe np. pirat drogowy
- znaczeniowe, powstają poprzez nadanie istniejącym słowom nowego znaczenia np. myszka, zamek
- artystyczne, o charakterze jednorazowym, stworzone przez pisarza na potrzeby danego tekstu
- zapożyczenia, wyrazy w części lub całości przeniesione z innego języka np. SMS