Definicja
Wyraz, forma składniowa, związek frazeologiczny, który wyszedł już z powszechnego użycia zarówno w piśmie i w mowie. Archaizmami są także wyrazy przestarzałe, wciąż używane ale w odświeżonej formie.
Funkcja
Zjawisko archaizacji umożliwia nadanie dziełu sztuki czy językowi minionej formy, która dziś nie jest już używana. Archaizmy przekazują prawdę o przeszłych epokach, dodając konkretnemu utworowi wyjątkowego nastroju.
Występowanie i przykłady
Archaizmy najczęściej występują w powieściach historycznych i poezji, gdzie dodają patosu i podniosłego tonu. Znajdziemy je u Henryka Sienkiewicza (Quo vadis?; Trylogia), czy w poezji Leopolda Staffa.
Archaizmy możemy podzielić na trzy grupy:
- słownikowe, wyszły z użycia ponieważ rzeczy, zjawiska lub funkcje które określają przestały istnieć np. kasztelan czy podkomorzy
- znaczeniowe, które pojawiają się w jednym ze swoich dawnych znaczeń, już nieaktualnych np. miesiąc (dawniej księżyc)
- zupełne, które są słowami całkowicie zapomnianymi, często stopnie pokrewieństwa w rodzinie np. szurza (brat żony, szwagier) albo jątrew (żona brata, bratowa).
