Co to jest onomatopeja? Jakie ma zastosowanie? Poniżej wszystko wyjaśniamy i podajemy ciekawe przykłady.
Onomatopeja - definicja
Onomatopeja to inaczej wyraz dźwiękonaśladowczy. Polega na dobieraniu słów w taki sposób, by w swoim brzmieniu naśladowały odgłosy jakiegoś zjawiska lub postaci. Mogą to być dźwięki typu dźwięk klaksonu czy hamowanie samochodu lub odgłosy naturalne, np. szczekanie psa czy miauczenie kota.
Zastosowanie onomatopei
Onomatopeja jako figura retoryczna najczęściej stosowana jest w poezji. Autor decyduje się na jej użycie po to by np. wywołać u odbiorcy pożądany nastrój np. grozę, obawę, zaciekawienie.
Onomatopeja jest oparta na słownictwie, które oddaje odgłosy przyrody, jednak nie musi się ona ograniczać do jednego wyrazu. Może obejmować cały utwór i skupiać pewne dźwięki w przestrzeni całego tekstu, np. oddać grzmienie burzy poprzez zastosowanie zestawień głosek zwarto-wybuchowych lub szum wiatru dzięki głoskom szczelinowym. Nagromadzenie odpowiednich głosek, instrumentacja czy rytmizacja wzmacniają efekt onomatopei.
Onomatopeja - przykłady
Najlepiej widać to na przykładzie wiersza Juliana Tuwima Lokomotywa, w którym poeta wybrał takie czasowniki i wykrzykniki dźwiękonaśladowcze, że czytelnik wręcz odczuwa ciężar pociągu:
Stoi na stacji lokomotywa,
Ciężka, ogromna i pot z niej spływa:
Tłusta oliwa.
Stoi i sapie, dyszy i dmucha,
Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha:
Buch – jak gorąco!
Uch – jak gorąco!
Puff – jak gorąco!
Uff – jak gorąco!
Już ledwo sapie, już ledwo zipie,
A jeszcze palacz węgiel w nią sypie.
Jednosylabowe onomatopeje oddające wprowadzenie lokomotywy w ruch robią równie dynamiczne wrażenie na odbiorcy.
Innym przykładem onomatopeizacji jest wiersz Leopolda Staffa Deszcz jesienny.