Czechosłowacja rozpadła się na dwa niezależne, narodowe państwa 31 grudnia 1992 roku. Nowy Rok 1993 był więc pierwszym dniem istnienia Czeskiej Republiki Federacyjnej oraz Słowackiej Republiki Federacyjnej, dwóch suwerennych organizmów państwowych, rządzonych odpowiednio przez Vaclava Klausa i Vladimira Meclara. To właśnie ich uważa się za autorów rozpadu Czechosłowacji, nazywanej przez historyków „aksamitnym rozwodem” (nazwa ma nawiązywać do „aksamitnej rewolucji” czyli obalenia ustroju komunistycznego w Czechosłowacji).
Przyczyny
Były przynajmniej dwa powody, które zadecydowały o rozpadzie państwa: ambicje polityczne przywódców (Klausa i Meclara) oraz spór o oficjalną nazwę państwa.
Ambicje przywódców narodowych
Zarówno w Czechach, jak i na Słowacji, dominującą pozycję polityczną zdobyli bardzo ambitni politycy, wytrwale i skutecznie realizujący swą wizję na przyszłe państwo. Nie chcieli się oni ze sobą dzielić władzą. Woleli być samodzielnymi przywódcami w mniejszych państwach narodowych, dlatego dążyli do rozłamu. Obaj odwoływali się do nacjonalistycznej retoryki stawiającej interes etniczno-narodowy ponad federację dwóch narodów. Obaj odwoływali się do konfliktów etnicznych czesko-słowackich i osiągali w tym duże sukcesy dlatego, że hasła populistyczne często trafiają do świadomości obywateli, a także dlatego, ze wśród Słowaków bardzo żywa była myśl, że Czesi chcą zmarginalizować ich znaczenie w państwie. Z kolei Czesi obawiali się ekonomicznych skutków dopłacania, czy finansowania biedniejszej, wschodniej części kraju.
W wyborach w czerwcu 1992 roku wygrały więc partie prące do rozłamu: na Słowacji był to Ruch na Rzecz Demokratycznej Słowacji z Vladimirem Meclarem na czele, a w Czechach Obywatelska Partia Demokratyczna Vaclava Klausa. Po tych wyborach obaj przywódcy rozpoczęli negocjacje, które prowadzili tak, że innego efektu niż rozpad państwa nie mogło być. Rozmowy toczyły się na Morawach, w Brnie i po kilku tygodniach zaowocowały decyzją o powołaniu dwóch organizmów państwowych.
Spór o oficjalną nazwę państwa
W tle istniał także spór o nazwę państwa. Do tej pory funkcjonowała Czechosłowacja, przy czym człon słowacki był zawsze pisany małą literą. Nacjonalistom słowackim się to nie podobało i próbowali zmienić nazwę na Czesko-Słowacką Republikę Federacyjną. Oba człony „narodowe” miały być w tej koncepcji pisane wielką literą. Czesi nie zgodzili się na wprowadzenie tej nazwy, czego efektem było posiadanie przez jedno państwo dwóch oficjalnych nazw: Czechosłowacka Republika Federacyjna, której używali politycy Czescy, i Czecho-Słowacka Republika Federacyjna, którą stosowali politycy Słowaccy.
Rozpad Czechosłowacji - stanowinsko obywateli
Niestety ani Vaclav Klaus ani Vladimir Meclar nie zapytali obywateli Czechosłowacji czy zgadzają się na rozłam. Wiedzieli bowiem, że w referendum najprawdopodobniej ich projekt przegrałby z kretesem. Relacje między narodami były dobre. Czesi chętnie jeździli na Słowację w celach turystycznych, czy dla zdobycia wykształcenia. Słowacy również chętnie studiowali w Pradze. Również w rankingach popularności narodów Czesi wygrywali na Słowacji a Słowacy w Czechach. Obie nacje żyły zgodnie i w przyjaźni, dlatego przeprowadzenie referendum w sprawie podziału państwa nie wchodziło w grę. Również dziś, według rozlicznych badań opinii publicznej, tylko część Czechów i Słowaków jest zadowolona z rozpadu Czechosłowacji. Są również i tacy, którzy chętnie przywróciliby stan sprzed „aksamitnego rozwodu”.