Dioklecjan – Pochodzenie
Gajusz Aureliusz Diokles urodził się w roku 244 n.e. w ubogiej rodzinie – przez co całe swoje życie był związany z armią, która byłą dla niego jedyna drogą do awansu społecznego.
W czasach rządów Cesarza Karusa (230 – 283 n.e.) Diokles zostaje dowódcą jazdy w armii cesarskiej. Następnie awansuje na dowódcę protectores domestici w czasie uzurpacji Karusa. Po walkach jakie Rzym toczył z Persami, w czasie odwrotu umiera pierworodny syn Cesarza – Numerian. Sam władca Karus jest niesiony całą drogę powrotną do Rzymu w lektyce. W pewnym momencie aby sprawdzić stan cesarza, jego żołnierze uchylając zasłony lektyki, za którymi odnajdują ciało władcy w stanie rozkładu.
Po tym jak Diokles dowiedział się o śmierci Karusa zamordował prefekta pretorianów, następnie został obwołany przez armię nowym cesarzem – 20 listopada 284 roku.
Dioklecjan – Lata Panowania
Po objęciu władzy Gajusz Aureiusz Diokles przyjmuję imię Dioklecjana. Pierwszym celem nowego władcy było zabezpieczenie granic imperium, a następnie utrwalenie jego struktury. W tym celu do pomocy ustanowił współrządzącym Cezara Marka Aureliusza Maksymiliana. Nastąpił podział państwa, przy czym Dioklecjan zatrzymał dla siebie Wschód.
W roku 293 n.e. Dioklecjan zreformował ustrojowo państwo, za pomocą wprowadzenia równoczesnych rządów dwóch Augustów oraz dwóch Cezarów – tetrarchia. System ten jednak był niedostosowany do ówczesnej sytuacji panującej w cesarstwie i upadł jeszcze w czasach rządów Dioklecjana.
Za rządów Dioklecjana ugruntowała się również inna forma ustroju, monarchii absolutnej – dominatu. Oprócz tego zakończono proces unifikacji cesarstwa, w którym zaprowadzono jednolitą administrację prowincjonalną. Od tej pory Italia została pozbawiona swojej uprzywilejowanej pozycji w Cesarstwie – zniesione zostało zwolnienie jej mieszkańców od płacenia podatków gruntowych.
Dzięki działalności wojskowej Dioklecjana przeciwko Persom oraz najeżdżającym cesarstwo plemion germańskich, granice zostały ostatecznie zabezpieczone na kilkadziesiąt lat. Oprócz zabezpieczenia granic, cesarz musiał również uporać się z ciężką sytuacją wewnętrzną cesarstwa. Głównie nieporządek w państwie był spowodowany ruchami chłopskimi w Galii tzw. Bagaudów, które ostatecznie udało się stłumić.
Ogólnie Dioklecjanowi udało się przywrócić porządek wewnątrz i na zewnątrz cesarstwa. Zgodnie z opracowanym przez siebie planem, w roku 305 n.e. Dioklecjan wraz ze swoim współrządcą Maksymilianem zrezygnowali z rządów – stanowiska Augustów objęli dotychczasowi Cezarowie, a stanowiska Cezarów nowo powołani władcy. System ten jednak załamał się na skutek uzurpacji syna Maksymiliana, Maksencjusza oraz Konstantyna syna nowego Augusta Konstancjusza Chlorusa.