Po ostatecznym zwycięstwie nad Pompejuszem Wielkim oraz jego sprzymierzeńcami, Juliusz Cezar wraca do Rzymu aby w wiecznym mieście umocnić swoją pozycję.
Panowanie Juliusza Cezara – Dyktatura
Po zwycięstwie w Hiszpanii w roku 49 p.n.e., a rok później po bitwie pod Farsalos – gdzie ostatecznie został pokonany Pompejusz Wielki, zwolennicy Cezara przeprowadzili jego wybór na dyktatora. Następnie jego dyktatura z sześciu miesięcy została wydłużona na kolejne 10 lat, a już w roku 44 p.n.e. został dyktatorem dożywotnim.
Problem tytulatury Cezara istniał praktycznie od początku jego panowania. Bez zagrożeń wewnętrznych oraz zewnętrznych – przy jednoczesnym oparciu władzy na sile armii, rządy Cezara nie miały służyć już republice ale być wymierzone przeciwko niej. Posiadając praktycznie pełnię władzy Cezar planował całkowicie przebudować starą republikę, stając się przy tym pierwszym reprezentantem cezaryzmu.
Panowanie Juliusza Cezara – Cezaryzm
Charakterystyczną cechą nowych rządów wprowadzonych przez Cezara było szukanie poparcia nie tylko wśród uprzywilejowanej części społeczeństwa ale w przeróżnych jej warstwach. Senat zostaje powiększony do 900 osób, z czego nowe miejsca są głównie obsadzane przez ludzi przychylnych Cezarowi. Z tej sytuacji w dużej mierze skorzystali bogaci finansiści – ekwici, którzy stanowili silne stronnictwo Cezara.
Daleko idące zmiany zanotowały również obszary wcześniej podbite przez rzymian (municypia). Ze względu na pomoc jakiej udzieliły Cezarowi podczas wojny domowej z Pompejuszem, nowy władca umożliwił im dostęp do najwyższych urzędów w państwie, w tym również w senacie.
Największe zmiany wprowadził Cezar w polityce Rzymu wobec prowincji. Masowo przesiedlał obywateli rzymskich na prowincje, a z drugiej strony jej mieszkańcom nadawał obywatelstwo, jednając sobie w ten sposób zwolenników.
Ponadto po zakończeniu urzędowania, konsul miał pełnić następnie dwuroczne, a prokonsul jednoroczne namiestnictwo w prowincjach. Stopniowo również państwo przejmowało pobór podatków z prowincji z rąk prywatnych przedsiębiorców. Doprowadziło to do zmniejszenia eksploatacji ludności pochodzącej z prowincji oraz wzbogaceniu się zamożniejszym grupom ludzi.
Najbardziej śmiałym posunięciem dyktatora było wprowadzenie przedstawicieli arystokracji prowincjonalnej do senatu, a nawet ze świeżo przyłączonych obszarów – grupa Gallów. Był to sposób Cezara na pozyskanie arystokracji prowincjonalnej. System ten z resztą stał się podstawą stosowną później za czasów cesarstwa.
Panowanie Juliusza Cezara – Osiągnięcia
W okresie krótkiego panowania, Cezar rozwinął swoją wszechstronną działalność. Duże znaczenie miała reforma kalendarza w roku 48 p.n.e., którą zaczerpnął z wzorów egipskich. Dzięki wprowadzeniu roku przestępnego uprościł się dotychczas panujący system. Kalendarz juliański obowiązywał w większości krajów europejskich do 1582 r., a w Rosji do 1917 r..
Oprócz tego Cezar wydał wiele zarządzeń mających na celu rozwój wymiany handlowej. Zaczął przebudowę Rzymu wprowadzając nowatorskie plany urbanistyczne. Pragnął zabudować Pole Marsowe, zaczął budowę reprezentacyjnego Forum Iulii. Chciał nie tylko uczynić Rzym najpiękniejszym miastem świata i centrum kulturalnym, które mogłoby rywalizować z głównymi ośrodkami hellenistycznymi, ale również zapewnić pomyślność ekonomiczną Italii przez rozpoczęcie prac melioracyjnych i budowę nowego systemu komunikacji, w tym głównie dróg i kanałów.