W czasach kiedy Rzym stanowił zaledwie osadę, której osadnicy byli prostymi pasterzami owiec, zrodziły się pierwsze kulty religijne. Potomkowie rzymian – podobnie do innych plemion pierwotnych wierzyli, że otaczający ich świat pełen jest demonów, duchów oraz licznych sił nadprzyrodzonych.
Na tym gruncie pierwotnego animizmu, wyrosły najstarsze wierzenia starożytnego Rzymu. Bogowie poszczególnych plemion italskich oraz później również Etrusków, nie miały określonych kształtów, byli niewidoczni i bezszelestni.
W tym najdawniejszym okresie, bogom nie budowano świątyń ani posągów. Ich miejsce kultu stanowiły za to polany, lasy czy też groty skalne.
Religia Starożytnego Rzymu – Kapłani
Początkowo, w okresie kiedy bogom nie stawiano świątyń, wszelkie obrzędy religijnie były sprawowane przez samych wiernych. Najczęściej ojciec danej rodzinny sprawował funkcje kapłana, czuwając nad wszystkim co miało związek z kultem religijnym. Dopiero w późniejszym okresie, w miarę rozwoju społeczeństwa, powstała potrzeba powołania osobnych kolegiów kapłańskich.
Głównym zadaniem kapłanów było dopełnianie przepisanych ofiar i ceremonii religijnych, badanie i objaśnianie znaków przekazywanych przez bogów oraz stanie na straży odwiecznych obrzędów.
Kapłani w starożytnym Rzymie cieszyli się powszechnym szacunkiem. Nie obejmowała ich służba wojskowa, mieli prawo zasiadania w senacie na tzw. krześle kurulnym oraz zakładania purpurowej szaty (kiedyś przeznaczona tylko dla władcy).
Najwyższymi kapłanami w Rzymie byli Pontifeksowie. Początkowo było ich pięciu, następnie grono poszerzyło się do piętnastu członków. Na ich czele stał arcykapłan – Pontifex Maximus. Za czasów królestwa godność tą sprawował władca, za czasów republiki – wybierano jednego z zasłużonych obywateli, za czasów cesarstwa najwyższym kapłanem był cesarz.
Religia Starożytnego Rzymu – Ofiary
Żadne ważniejsze akta państwowe, zgromadzenie ludowe, posiedzenie senatu czy też bitwa – nie mogły się odbyć, zanim nie spełniono przepisanych rytuałem ofiar. Ofiary składane w imieniu całego narodu były bardzo uroczyste. Najczęściej zabijano na ołtarzu ofiarnym byka, wieprza lub barana.
Religia Starożytnego Rzymu – Wróżby
Zanim Rzymianin powziął jakiekolwiek postanowienie np. ślub, żniwa czy też podróż, badał jakie znaki zsyłają mu bogowie. Dlatego też w wierzeniach Rzymian ważną rolę odgrywały wszelkiego rodzaju wróżby, mające na celu odgadywanie woli bogów. Powszechna była wiara wśród ludzi, że bogowie zsyłają liczne znaki, trzeba je tylko umieć odczytać.
Religia Starożytnego Rzymu – Bogowie
Większość najważniejszych bogów Rzymskich została zapożyczona od starożytnych Greków. Jest jednak kilka przykładów istotnych, rodzimych bogów. Takim bogiem był Janus – rdzenne bóstwo italskie – ani Grecy, ani też ludy wschodu nie znały tego boga. Plemiona italskie widziały w nim dobrego demona, ducha opiekuńczego dla ich domostw i osiedli.
Najważniejsi bogowie mitologii rzymskiej i ich odpowiedniki w mitologii greckiej:
• Jowisz (Zeus) – Najważniejszy z bogów, był też ich ojcem. Jego atrybut to piorun.
• Junona (Hera) – Żona Zeusa, opiekunka ogniska domowego. Jej atrybuty to owoc granatu bądź kukułka.
• Neptun (Posejdon) – Brat Zeusa, opiekun morza, portów i żeglarzy. Jego atrybut to trójząb.
• Pluton (Hades) – Brat Zeusa. Pan świata podziemnego, gdzie trafiali wszyscy ludzie po śmierci. Jego atrybuty to klucze oraz berło.
• Wulkan (Hefajstos) – Pan kowali i złotników. Jego atrybuty to młot, kowadło oraz ogień.
• Wenus (Afrodyta) – Bogini miłości, żona Hefajstosa. Jej atrybut to gołąb.
• Minerwa (Atena) – Bogini wojny oraz mądrości. Jej atrybut to sowa.
• Febus bądź Apollo (Apollo) – Opiekował się sztuką, poezją oraz muzyką. Jego atrybuty to wieniec laurowy bądź łuk.
• Mercury (Hermes) – Był boskim posłańcem. Opiekował się kupcami, złodziejami oraz podróżnymi. Jego atrybut to kaduceusz.
Religia Starożytnego Rzymu – Bóstwa
Ogromną ilość bogów i bogiń w wierzeniach starożytnych Rzymian, pomnażało jeszcze liczne grono bóstw. Były one personifikacją uosobień pojęć ogólnych, cech i uczuć ludzkich oraz wyobrażeń. Pod tym względem, religia rzymska była niesłychanie płodna. Bóstwa rodziły się np. jako odrębna cecha jakiegoś boga, nabierając tym samym mocy samodzielnego działania. Rzymianie wówczas nadawali jej odpowiednie godności, atrybuty i wynosili do roli osobnego bóstwa. Senat podejmował odpowiednią uchwałę, następnie budowano kolejną świątynie, ustanawiano odpowiednie ofiary oraz wyznaczano kapłanów oraz dni świąteczne.