Początkowa ekspansja terytorialna Rzymu, spowodowana była przed wszystkim odparciem przez rzymian naporu, jaki spotkali ze strony swoich najbliższych sąsiadów. Dzięki zawiązanemu sojuszowi z najsilniejszym oponentem Latynami, Rzym mógł z biegiem czasu zbudować silną organizacje wewnętrzną, niezbędną w ówczesnym czasie do prowadzenia polityki ekspansyjnej.
Prawdopodobnie najważniejszym czynnikiem na drodze ekspansji terytorialnej okazała się masa plebejska. Ich zainteresowanie rozwojem terytorialnym Rzymu oraz rosnące prawa, jakie zaczynali posiadać wobec uprzywilejowanej grupy patrycjuszy, pozwoliły przyspieszyć i rozbudować zasięg polityki ekspansji Rzymu.
W celu uniknięcia konfliktów wewnętrznych – chodziło głownie o głód ziemi jaki doskwierał masom chłopskim, zdecydowano, że od tej pory plebejusze sami muszą walczyć o własności ziemskie dla siebie. Pociągano ich do służby wojskowej na niespotykaną do tej pory skalę.
W momencie przejęcia danego obszaru przez Rzym, zabierano danemu miastu bądź plemieniu trzecią cześć ziemi, która automatycznie stawała się ziemią należącą do państwa (Rzymu). Na niej obsadzano chłopów, którzy tworzyli małe gospodarstwa rolne.
Zdarzały się również sytuacje, gdzie na dany obszar wysyłano nawet do kilkunastu tysięcy małorolnych chłopów, którzy zakładali całe osady nazywane koloniami. Można więc stwierdzić, że ekspansja rzymska miała charakter głównie rolniczy.
Kolonie rzymskie – w odróżnieniu od greckich, nie były chaotycznie porozrzucane po wybrzeżu Morza Śródziemnego, którymi ówcześnie zrządzało co najmniej kilkadziesiąt pojedynczych ośrodków władzy – w postaci greckich polis (miast – państw). Rzymskie kolonie były zarządzane przez jeden ośródek władzy, ściśle wiązany z nim oraz w dużej mierze zależne od niego.
Dzięki metodzie kolonizacyjnej Rzymu, liczba ludności rok rocznie powiększała się w błyskawicznym tempie, co przekładało się odpowiednio na siłę armii. „Około roku 400 wynosiła 152 tysiące zdolnych do służby woskowej mężczyzn, a wiek później około 262 tysięcy mężczyzn.”.