Międzynarodówki robotnicze

Druga połowa XIX wieku jest erą rozwoju różnej maści ruchów robotniczych i socjalistycznych, które za główne zadanie stawiały sobie poprawę położenia najuboższych warstw społeczeństwa – a więc w największej mierze robotników fabrycznych, bezlitośnie wykorzystywanych przez wielkich potentatów. Początkowo różnego rodzaju organizacje i związki walczące o prawa robotników zawiązywały się i działały samodzielnie, wkrótce jednak doszło do coraz szerzej zakrojonej współpracy pomiędzy przedstawicielami różnych nacji. Przeważał wtedy pogląd, że wspólnota interesów robotniczych jest ważniejsza od przynależności narodowościowej, a proletariat w każdym kraju jest taki sam. Takie właśnie idee doprowadziły do powstania pierwszych organizacji międzynarodowych, walczących o prawa robotników – Międzynarodówek.

Na przełomie lat 1863 – 1864 działacze socjalistyczni z Wielkiej Brytanii i Francji rozpoczęli szeroko zakrojoną współpracę, sprowokowaną przez wydarzenia w Polsce, gdzie właśnie dogorywało powstanie styczniowe. Celem wspólnego działania brytyjsko – francuskiego było z jednej strony oficjalne potępienie polityki caratu, jak również zabezpieczenie pozycji robotników zachodnich w razie ewentualnej fali emigracji z terenów Królestwa Polskiego. Wkrótce owe plany przyjęły jednak znacznie szerszy zakres. Powstał projekt utworzenia międzynarodowej organizacji mającej za zadanie ochronę interesów robotniczych, w skład której powinni wchodzić przedstawiciele wielu różnych narodów. Stąd też poszerzenie grona działaczy o osoby m.in. z państw niemieckich, Królestwa  Polskiego czy Rosji. 28.09.1864 doszło do narodzin Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników, czyli I Międzynarodówki. Początkowo miała ona swoją siedzibę w Londynie, by później przenieść się do Nowego Jorku.Nowa organizacja zaczęła aktywnie walczyć o prawa robotnicze. W roku 1866 doszło do wielkiego i znaczącego zjazdu w Genewie. W jej szeregach działali aktywnie m.in. Karol Marks, Fryderyk Engels i Michaił Bakunin.

I Międzynarodówka nie była jednak tworem jednolitym ideologicznie. Od samego początku istniał wyraźny konflikt pomiędzy zwolennikami różnych odmian socjalizmu. Międzynarodówka zrzeszała całe spektrum różnego rodzaju partii i związków walczących o prawa robotników, których programy były często ze sobą sprzeczne. Ostatecznie przyczyną rozpadu I Międzynarodówki był nie dający się pogodzić konflikt pomiędzy radykalnymi anarchistami i podkreślającymi elementy socjalistyczne marksistami. Oficjalnie Międzynarodówka przestała istnieć w roku 1876, chociaż do formalnego rozpadu na dwie zwalczające się komitety dokonano już w 1872.

Mimo rozpadu I Międzynarodówki duża część jej działaczy nadal chciała kontynuować walkę o prawa robotnicze i socjalizm. Stąd też w roku 1889 doszło do powstania II Międzynarodówki. Tym razem inicjatorami byli zwolennicy Marksa, w tym radykalne ugrupowania, takie jak bolszewicy, na czele z Włodzimierzem Leninem, który odegrał dużą rolę w odrodzeniu Międzynarodówki. Dużą rolę odgrywali też działacze niemieccy, z Różą Luksemburg i Karlem Liebknechtem na czele. W celu uniknięcia dawnych konfliktów, już na starcie wyeliminowano z grona anarchistów. II Międzynarodówka była organizacją trwalszą od swojej poprzedniczki, mimo że też targały nią wewnętrzne spory; głównym z nich była metoda wprowadzania reform – radykaliści uważali, że można je wprowadzić jedynie rewolucją, umiarkowane skrzydło stawiało na powolną ewolucję ustroju. To właśnie działaniom II Międzynarodówki zawdzięczamy wprowadzenie Święta Pracy i Dnia Kobiet, dwóch świąt świeckich.

Końcem II Międzynarodówki okazał się wybuch I wojny światowej. Tuż po wybuchu wojny okazało się, że wielu działaczy, mimo głoszonego internacjonalizmu, stawiało interesy własnego kraju ponad idee ruchu jako całości. Wyraźnie widać było to na konferencji w Zimmerwaldzie w roku 1915, gdzie delegaci nie potrafili wyrzec się interesu narodowego. Wielu najbardziej radykalnych działaczy uznało to za zdradę ideałów robotniczych. Był to właściwy koniec II Międzynarodówki.