Tom I
Rozdział I
Akcja powieści rozpoczyna się w roku 1878. W warszawskiej jadłodajni trwa zażarta dyskusja pomiędzy panem Deklewskim (fabrykant powozów) i radcą Węgrowiczem. Obydwaj mężczyźni spierają się o przyszłe losy niejakiego Stanisława Wokulskiego – właściciela dobrze prosperującego sklepu galanteryjnego. Mężczyźni nie mogą uwierzyć, że zamożny Wokulski porzucił niedawno zarządzanie własnym majątkiem i wybrał się w celach handlowych na wojnę rosyjsko-turecką. Bohaterowie wspominają burzliwą młodość kupca (znają go od kilkunastu lat): pracę w jadłodajni u Hopfera, naukę w Szkole Głównej, udział w powstaniu styczniowym i zesłanie do Irkucka. Po powrocie do kraju Wokulski poślubił wdowę po kupcu Minclu i przejął jego majątek. Po śmierci żony młody handlarz odziedziczył trzydzieści tysięcy rubli. Węgrowicz i Deklewski są oburzeni „awanturniczym” trybem życia Wokulskiego i wróżą mu rychłe bankructwo.
Rozdział II
Pod nieobecność Wokulskiego sklepem zarządza jego przyjaciel, Ignacy Rzecki. Każdy dzień starego subiekta wygląda podobnie. Mężczyzna mieszka w niewielkim pokoju nad sklepem, jego jedynym przyjacielem jest pudel Ir. Rzecki budzi się o szóstej rano, przed ósmą w sklepie pojawiają się dwaj subiekci: Lisiecki i Klejn. Ignacy sprawdza rozkład towarów, przygotowuje listę rachunków i rozplanowuje wystawy. Jako ostatni w pracy pojawia się Mraczewski – przystojny, młody mężczyzna urzekający klientów swymi umiejętnościami perswazji. Sklep jest zamykany o ósmej wieczorem. Niedziela jest ulubionym dniem Rzeckiego. Tego dnia bohater obmyśla i układa sklepowe wystawy. Szczególnie bawią go mechaniczne zabawki (pajace, tancerze, zwierzęta), nasuwające skojarzenia z zabieganymi w codziennym życiu ludźmi. Pomimo nawału pracy, Rzecki czuje się samotny. Swoje przemyślenia o życiu i aktualnej sytuacji politycznej na świecie umieszcza w pisanym przez siebie pamiętniku.
Rozdział III
(Pamiętnik starego subiekta)
Ignacy wspomina swoje dzieciństwo spędzone w małym mieszkaniu na Starym Mieście. Duży wpływ na chłopca wywiera jego ojciec, zapalony wielbiciel geniuszu Napoleona Bonapartego. Po śmierci ojca Rzecki – wychowywany przez ciotkę – rozpoczyna pracę w galanteryjnym sklepie należącym do Niemca, Jana Mincla. Prócz Rzeckiego w sklepie pracuje August Katz i dwaj synowcy Mincla, Franc i Jan. Ignacy z sentymentem wspomina pracę w sklepie, łączącą dyscyplinę, duże wymagania wobec subiektów, ale i przywiązanie pryncypała do swoich podopiecznych (niedzielne zgłębianie tajników handlu). Po śmierci Mincla interes zostaje podzielony pomiędzy jego synowców. Jan zajmuje się handlem galanterią i wkrótce poślubia Małgorzatę Pfeifer. Ta, po jego śmierci, oddaje rękę Wokulskiemu.
Rozdział IV
W brzydką marcową niedzielę do mieszkania Rzeckiego puka długo oczekiwany gość. Ignacy z radością wita Wokulskiego i ze zdumieniem przyjmuje wiadomość, że „Stach” dorobił się na wojnie (rosyjsko-tureckiej) majątku w wysokości trzystu tysięcy rubli. Rzecki nie posiada się z radości, planuje rozbudowę sklepu. Naiwnie wierzy w to, że przyjaciel prowadził za granicą potajemną działalność wiążącą się z walką o niepodległość ojczyzny. Wokulski zaprzecza i wypytuje o klientów sklepu. Rzecki oprowadza go po swoim „królestwie” z dumą prezentując nowe towary. Gość interesuje się jedynie przedmiotami zakupionymi przez niejaką pannę Łęcką. Sprawdza też wysokość kredytu zaciągniętego przez jej ojca. Rozmowa kończy się wspólnym posiłkiem w pokoju Rzeckiego.
Rozdział V
Tomasz Łęcki mieszka wraz z córką Izabelą i kuzynką Florentyną w lokalu przy Alejach Ujazdowskich. Łęcki wywodzi