Józef Chełmoński Babie lato - opis, interpretacja i analiza obrazu

 

„Babie lato” Józefa Chełmońskiego to obraz, który został namalowany w 1875r. – tuż przed wyjazdem artysty z ojczyzny. Dzieło niedługo po jego ukończeniu zostało przedstawione w warszawskiej Zachęcie, gdzie mogli oglądać je najważniejsi przedstawiciele życia kulturalnego.

Opis   

Gdzieś pośród równin wydających się nie mieć końca na rozłożonych w trawie skórach leży młoda pasterka, która wyciągniętą ku niebu dłonią bawi się nitkami babiego lata. Obok jej drugiej dłoni znajduje się sękaty kij z przywiązanym doń sznurkiem. Kobieta odziana jest w białą spódnicę, bluzkę tej samej barwy (lecz nieco jakby przybrudzoną) oraz żółtą chustę otaczającą jej jasne włosy (jest to strój ukraiński). Spod spódnicy wystają brudne i nawykłe do ciężkiej pracy stopy. Po lewej stronie, w dalszej części płótna, widnieje czarny piesek. Jest on zwrócony tyłem do swej opiekunki i wpatruje się w majaczące gdzieś w oddali stado. Kolorystyka płótna jest stonowana, co doskonale podkreśla aktualną porę roku. Trawa nie ma barwy soczystej zieleni - jest raczej pożółkła, pozbawiona życia. Niebo pokryte jest białymi chmurami, które znacznie mocniej swoją obecność zaznaczają na linii horyzontu (w najwyższej części obrazu jest barwą zbliżone do błękitu).
    

Interpretacja   

Centralnym punktem dzieła wydaje się być uniesiona ku niebu dłoń młodej kobiety, która chwyta ona ulotne nicie babiego lata – ostatnie oznaki lata. Cały świat jakby zastygł w bezruchu. Przyroda przeczuwa nadejście zimy i powoli przygotowuje się na ten czas uśpienia. Także pasterka ulega pokusie rozkoszowania się ostatnimi ciepłymi promieniami słońca. Siedzący obok pies wpatruje się gdzieś daleko, być może na stado, być może w niezbadaną głębię.
    
„Babie lato” jest obrazem wpisującym się w nurt malarstwa realistycznego. Dzieło Chełmońskiego nawiązuje do rdzennych tradycji i wartości ówczesnej Polski (państwa podzielonego między 3 zaborców) – pojawiają się ukraiński strój oraz równinny krajobraz typowy dla Ukrainy lub Mazowsza. Scena ukazana na obrazie „Babie lato” pokazuje ścisły związek człowieka z naturą i jego podległość jej prawom. To właśnie ona wyznacza rytm kolejnych dni, a znaki, jakie wysyła pozwalają ludziom przygotować się na nadchodzące wydarzenia. Wszystko jednak jest ulotne – niczym tytułowe „babie lato”. Lecz tutaj ponownie zdaje objawiać się rola natury, która pozwala wydobyć z każdej chwili znaczną porcję piękna.
    
Obraz Chełmońskiego, kiedy został wystawiony w Zachęcie, wzbudził wielkie zgorszenie wśród krytyków rozmiłowanych w akademickim malarstwie. Sylwetka zaniedbanej i prostej kobiety leżącej niemal beztrosko na przerzedzonym pastwisku była czymś, czego nie akceptowano. Odbiorcy sztuki nawykli do wyidealizowanych przedstawień urzekających swym pięknem, a tego dziełu Chełmońskiego zdecydowanie brakowało (przynajmniej na pierwszy rzut oka). Wraz z upływem czasu „Babie lato” zaczęto doceniać nie tylko ze względu na wspaniałą formę, ale także dlatego, iż w tak wymowny i prosty sposób ukazywało to, co jest naprawdę mocno związane z Polską – rdzenny krajobraz przyozdobiony nićmi babiego lata. Babiego lata, które oznacza przemijanie, ale także zapowiada nadejście kolejnych nici – nieprzerywalność rytmu natury. 

Babie lato (1875)